Мұхаррам

Мұхаррам (араб.: المحرّم‎) - Ислам күнтізбесінің бірінші әрі қасиетті айы.

Мұхаррам айы

Mұсылмандардың жаңа жылы осы айдан бастау алады. Әрі бұл айда һижра күнінің мерекесі бар. Пайғамбарымыз (ﷺ):

«Рамазан айынан кейінгі ең керемет ораза Аллаһ Тағаланың айы Мұхаррамда тұтқан ораза».

—Сүнән Әбу Дәуід 1479, Тирмизи, 3/276

Сонымен қатар бұл айда Ашура күні бар. Бұл күнде яғни Мұхаррам айының 9.10.11-ші күндері ораза ұстаған жан үлкен сауапқа ие болады. Пайғамбарымыз (ﷺ):

«Ашура күні пайғамбарлар ораза ұстаған. Сондықтан сіздер де ораза ұстаңыздар. Сондай-ақ Ашура күнінде отбасы мүшелеріне қамқорлық жасаған кісіге, Аллаһ Тағала жыл бойы қамқорлық жасайды».

—Тирмизи, 2/83

Бұл ай не себепті Мұхаррам деп аталған?

Бұған байланысты бірнеше себептер бар көрінеді. Алдымен мұхаррам арабшадан аударған «тыйым салынған» деген мағынаға келеді. Себебі түбірі «харам» яғни «тыйым салынған» деген сөзге жақын. Енді басқада себептеріне назар салсақ: 1. Мұхарам айында шайқасуға тыйым салынған. 2. Осы айда Ібіліске жәннат харам етілді. 3. Басқа харам айларда күнә жасауға қаттырақ тыйым салынғандай, бұл айдада күнәдан ұзақ болу жайлы көп айтылады. Сонымен бірге алдыңғы қатарда айтылғандай мұхаррам харам айлардың бірі болып есептеледі. Бұл жөнінде Алла тағала Құранда былай дейді:

إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِي كِتَابِ اللّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَات وَالأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ

«Расында Аллаһ қасында көктер мен жерді жаратқалы Аллаһтың кітабындағы айлардың саны он екі. Бұлардың төртеуі құрметті айлар»

—Тәубе сүресі, 36-шы аят

деп аталған төрт айдың бірі осы Мұхаррам айы.

Имам әл-Қуртуби осы аяттқа байланысты былай дейді: Алла тағала он екі айды айта келіп, оның ішінен төрт айды екершелеген. Ол айларда харам істерді істегуе болмайтындығын ескерткен. Деседе харамды барлық айда істеуге тыйым салынған ғой. Бұл аталмыш айлар ерекше құрметке ие екендігін білдіреді.

Мұхаррам айы жайлы хадистер

Әбу Бәкрден р.а. келген хадисте Алла Елшісі ﷺ былай дейді:

«Бір жылда он екі ай бар. Олардың ішіндегі төртеуі харам айлардаен болып есептеледі. Үшеуі бірінен соң бірі келеді: Зул-Қағда — ذو الـقـعـدة‎, Зүл-Хижжа — ذو الحجة‎, Мұхаррам — المحرم және жумәдә мен шағбанның ортасындағы Рәжәб — رجـب‎.

—Бұхари, 4662; Муслим, 1679

.

Алла Елшісі ﷺ былай дейді:

«Рамазан айынан кейінгі ең жақсы ораза ол Алланың мұхаррам айында».

—Муслим, 1163

Аталмыш хадисте мұхаррам Алланың айы деп аталған. Бүл мұхаррам айының орны ерекше екендігін білдіреді.

Исламға дейінгі надандық дәуірінде құрайштар Сапар айын харам айлардың қатарына қосып, мұхаррам айын харам айлардан емес деп атаған болатын. Осылайша сапар айында соғысуға тыйым салып, мұхаррам айында рұқсат берген болатын. Осы себепті Алла тағала Мұхаррам Алланың айы, әрі оны ешкім өзгерте алмайтындығын білдіріп, харам айлардың қатарынан шығаруғы болмайтындығын қатаң ескертті. Осылайша Мұхаррам Алланың айы деп аталды.

Алдыңғы келтірілген хадиске байланысты Ибн Қасым былай дейді: «Бұл хадисте Рамазнан кейінгі ең жақсы ораза жайлы айтылған. Бұл нәпіл оразалар. Жыл ішінде көптеген нәпіл оразалар бар. Мысалы: Арафат күніндегі ораза, зүл хижжаның бастапқы 10 күніндегі ораза т.б. Дегенмен рамазаннан кейінгі нәпіл оразалардың ең жақсысы ол мұхаррам айындағы ораза».