Мұқановтың әдеби-мемориалдық мұражай үйі

Мұқановтың әдеби-мемориалдық мұражай үйі - С.Мұқановтың әдеби мұрасын сақтап, насихаттауға арналған тарихи-мәдени мекеме.

Алматы қаласында Төлебаев к-сі 125/3, С.Мұқановтың өзі 1965-1973 жылдары тұрған үйінде 1978 жылы 21 қарашада ашылған.

Мұражай үйі әдеби және мемориалдық бөлімдерден тұрады. Мұражайдың әдеби бөлімінде жазушының зерттеулері мен сын мақалалары, монографиялары, ҚР FA-ның Ш.Уәлиханов атындағы сыйлық дипломы және т.б. құжаттар бар. Оның 1922 - 35 жылдары Ленинградта (қазіргі Санкт-Петербург), Мәскеуде оқыған кезіндегі суреттер мен құжаттар рет-ретімен орналастырылған. Мұнда Тәттімбет пен Үкілі Ыбырайдың фотосуреттері бар. Суретші Ү.Әжиевтің, С.Мұқанов пен орыс жазушысы М.Горькийдің достығын бейнелейтін "М.Горький және С.Мұканов" атты картинасы да осы залда. Жазушы наградалары - екі Ленин ордені, екі Еңбек Қызыл Ту, "Құрмет белгісі" ордендері, КСРО медальдары, сондай-ақ оның Қазақстан Жоғары Кеңесінің депутаттығына бірнеше рет сайланған куәліктері қойылған. Мұражай экспозициясында түрлі қолжазбалар, жазушының поэзиялық, прозалық және әдеби сын шығармаларының басылымдары бар.

Жазушының "Сұлушаш" (1928), "Адасқандар" (1931), "Жұмбақ жалау" (1938), "Балуан-Шолақ" (1941), "Сырдария" (1948) романдары мен "Шоқан Уәлиханов" (1953), "Қашқар қызы" (1958), "Сәкен Сейфуллин" (1964) атты драмалық шығармалары туралы мол мәліметтер берілген. "Адасқандар (1931) романының басты кейіпкері - Бүркіт (Сұлтанбек) пен Бәтестің (Бәтима) түпнұсқа суреттер махаббат хикаясына байланысты көне күнделіктің мұқабасы Қызылорда қаласындағы сотқа (1927 қоғамдық айыптаушы ретінде қатысқан С.Мұқановтың куәлігі қойылған. "Балуан-Шолақ" романының (ҚХР, Шыңжаң) араб әріпімен басылған нұсқасы. Шәкәрімнің 1933 жылы Сәбитке жазған хаты мен фотосуреті, М.Жұмабаевтың "Шолпан" өлеңдер жинағы (1913 М.Дулатовтың "Бақытсыз Жамал (1914) романы, Ж.Аймауытовтың "Мансапқорлар" (1925), т.б.

Мұқановтың жеке мұрағатында сақталған кітаптар бар. Мұражайдың мемориалдық бөлімінде жазушының қабылдау бөлмесі, жұмыс орны, демалыс бөлмесі, толық сақталған мыңға жуық кітабы бар, кітапханасы да осы бөлімде. Тұрмыстық заттары, үй жиһаздары, шет елдерден келген түрлі сыйлықтар, картиналар т.б. экспонаттар қойылған. Мұражайда түрлі дәрістер оқылып, кинолофильмдер көрсетіледі.

Мұқановтың 100 жылдық мерейтойы қарсаңында ғимарат күрделі жөндеуден өткізіліп, экспозициясы жаңартылды, 8 мыңнан астам экспонат жинақталды.