Мәджма әл-Ғараиб

Мәджма әл-Ғараиб– парсы тілінде жазылған геокосмографиялық шығарма.

Толығырақ

Авторы – Сұлтан Мұхаммад ибн Дәруіш Мухаммад әл-Муфи әл-Балхи. Әкесі Балхтың муфтиі болған. “Мәджма әл-Ғараибтың” екі нұсқасы бар, бірінші нұсқасы 1566 – 67 жылдары шамасында жазылған, екінші нұсқасы 1576 – 77 жылдары ұлының басшылығымен жазылған. Шығарма 19 тараудан тұрады. Жазылған уақыттан бері шығарма бастапқы түрімен салыстырғанда елеулі өзгерістерге ұшыраған. Мұның себебі еңбектің екі нұсқасының болуына байланысты әрі кейінірек көшірушілер жекелеген тарауларға әр түрлі толықтырулар енгізген. Бізге жеткен көшірмелердің тараулары әр түрлі тәртіппен орналасқан. “Мәджма әл-Ғараибты” жазу кезінде әл-Истахридің “Китаб масалик әл-мамалик” (“Елдер мен жолдар кітабы”), Закария әл-Казвинидің “Аджаиб әл-махмухат уа ғараиб әл-мауджудат”, Хамдаллах Мостауфи Казвинидің “Нузхат әл-кулуб” (“Жүрек рахаты”), Әбд әл Әли әл-Биржанидің “Аджиб әл-булдан” (“Ғажайып елдер”), т.б. шығармалардың деректері пайдаланылған. Шығармада Орта Азияның тарихи географиясы бойынша қызықты мәліметтер келтірілген. 19-тарауда бірқатар ортаазиялық этнонимдердің шығу тегі мен мағынасы туралы баяндалады. Шығарма авторының жазуынша ислам діні келгенге дейін Дешті Қыпшақ Дешт-и Хорезми деп аталып, ұзындығы 1000 фарсахқа, ені 600 фарсахқа тең болған. “Оның басында Іле жатыр, ал аяқ жағында Дербент-Ширван орналасқан” – делінеді. Сондай-ақ автор қыпшақ тайпасы, “қазақ” сөзінің шығу тегі жөнінде мәліметтер келтіреді.

Сілтемелер

• Баспахана
• Газет
• Әдебиет
• Қазақстан
• Ислам

Дереккөздер

<references>