Мәйітті жерлеу

Мәйітті жерлеу-мәйіт бейіт басына апарылғаннан кейін, алдымен ақым ішін торқалап шығады. Торқалау дегеніміз-ақым ішіндегі топырақты майдалап мәйітті жатқызғанда топырағы майда болсын дегендік. Одан соң, ақы иесінің біреуі ақымның ішіне кіріп көреді. Ақы иесі мақұлдаған соң, ақым ішіне екі адам кіріп, құдықта төрт адам тұрып қолдасып, мәйіттің аяқ жағы алдымен ақымға түсіріледі. Бұл барыста құдық төбесінде төрт адам ақырет киіздің төрт бұрышынан кере жайып күнді тасалап тұрады. Осы арқылы саумалап, ақым ішіне кіргізілген соң бас топырағы (құдықты қазуды бастағандағы бірінші күрек топырақ) және ақым ішіне барлық жамағат бір шымшымнан күрекке топырақ салып бас топырақпен бірлікте ақым ішіне жеткізіледі. Бас топырақты ақым ішіндегі бір адам, мәйіттің бас жағына паршаламай қойып, шымшымнан апарылған топырақты мәйтті айландыра шашып шығады да, мәйіттің үш жерінен буылған белбеу ағытылып мәйіттің басын батысқа бұрыңқырап, ақырет киімінің жағалық жағымен бет жағын қалқалап (бұл жерде мәйіттің басы солтүстікте аяғы оңтүстікке келтіріп жатқызады) жайғастырып болған соң, ішіндегі екі адам шығып, ақымның аузы бекітіледі. Ақы иесі алдымен жеті күрек топырақ тастаған кейін, бейіт басындағы жамағат толық отырып, молда құран оқиды. Одан соң жамағат құдыққа кезекпен Олған соң төбесі бесік формасына келтіріледі. Ақыммен құдықтың арасындағы керегесі 0.5метр болуы керек. Кей жерлерде ақым мен құдық арасындағы кереге берік болуы үшін әрі мәйітті алып кіруге қолайлы болуды ойластырып, құдық шығыстан батысқа, ұзын төрт бұрыш формасында қазылып жатқан жәйіттерде кездеседі. 1. Топырақ салу Топырақ тастағанда күректі қолдан-қолға алмайды. Күрек жерге тасталған соң, екінші кісі күректі алып топырақ тастайды. Топырақ тасталып шөккен нардың формасына келтіріліп үйіледі. Топырақты жасап қоймайды. Сонымен жамағат тағы отырады. Молда құран оқып тілек айтқан соң жерлеу аяқталған есептеледі.

2 .Ат қойып келу – жерліктен қырық адым ұзаған соң ақы иелері дауыс шығарады. Кей жерлерде дауыс шығармайтын жәйіттерде кездеседі. Жерліктен қайтқан жамағат әдететтегі аяңмен келеді. Ақы иелері үйге жақын қалғанда атты желдіртіп ат қойып келеді. Бұл дауысты естіген үй ішіндегі әйелдер жағы дауыс айтады. Ұлар шу болып сөгіліп жоқтау айтады. Жерлеуге кеткен ақы иелері мен көріспеген жақын жамияты, ер әйел қайта көріседі. Көріспеген басқа жамағат қол алысып көңіл айтады. Үлкен кісілерден бірнешеуі дауыс тоқтату жөнінде сабыр сұрайды. .

3. Аманат қою – жорықтарда, үркіншіліктерде, қолайсыз көші қондарда қаза болған адамдардың мәйітін аманат қояды. Бұл дегеніміз тау үңгірлеріне, жар, жота, сайлардың ыңғайлы жерлеріне мәйіттің бетін тасалап мықты бекітіп жауып, ел орныққанда көшіріп жерлеуді көрсетеді. Мәйітті аманатқа қойғанда Ақы иелері ‹‹аманат›› деп үш қайтара серт жасайды . Аманатқа келген жамағат соңынан ‹‹аманат›› деп бір ауыздан қайталайды.

Дереккөздер

Сыртқы сілтеме

[ҚХР Іле жастары журналынан Авторы: Әбсамат Тоқтасынұлы

Ахметұлы Бейсен]