Назқоңыр

«Назқоңыр» әні – қазақтың 100 әнінің біріне кіретін халық әні. ХIХ ғасырдың бірінші жартысында Сегіз сері өзінің ақындық, әншілік, композиторлық, күйшілік, батырлық, палуандық өнерімен қазақтың баға жетпес өлеңдер қатарына «Назқоңыр» әнінің сөзін де, өлеңін де шығарып өз үлесін қосқан. Бұрын бұл ән халық аузынан кетпейтін, қазір де жүрегімізде сол заманның естелігі ретінде қалды. Сегіз серінің өлеңдерінің көпшілігі негізінен махаббат лирикасына жатады. Мәселен, «Алқоңыр», «Әйкен – ай», «Гауһартас», «Ғайни», «Еңлік – ай» (Илигай), «Көкем - ай», «Қызға сәлем», « Мақпал», «Назқоңыр», «Сәулем – ай» және т. б. Осы өлеңдерінің ішінде бізге ең кең танылып, қазақ эстрадасында жиі шырқалатын әні – «Назқоңыр».

Тарихы

«Назқоңыр» әні Омбы қаласындағы ауқатты отбасынан шыққан Мүкарамма атты сұлуға арналады. 1833 жылы жаз айларында Мұхамедқанапия Омбыға, үйіне қайтады. Жасы 21-ге келіп қалды, сөйтіп өзіне тең келетін жар іздемекші болады. Осы уақытта Ахметқали деген ауқатты кісінің Мүкарамма атты қызын бір көргеннен-ақ сүйіп қалады да, Қызылжарда оқып жүргенде шығарған өлеңінде сипаттаған сұлудың бейнесін танығандай болады. Мүкараммаға ғашықтық сезімін «Арман» өлеңімен білдірмекші болады. Сөйтіп олар жиі кездесіп, тату-тәтті ғұмыр кешеді. Әрине, Мүкарамма ауқатты отбасынан болған соң әкесі оған Мұхамедқанапиямен кездесуіне тыйым салады да, кедергі болудың бір жолын қарастырады. Сөйтіп Мүкарамманы туысының үйіне жібереді. Бірақ Мукарамма оны қатты сүйеді, сондықтан қай жерге бара жатқанын айтып кетеді. Мұны естіген Мұхамедқанапия Мүкараммаға барар жолда «Назқоңыр» әнін шығарады.

Сөзі

Ай қабақ,алтын кірпік, қызыл ерін, Кел десең неге аяйын аттың терін. Сарығаш сазға біткен секілденіп, Қай жерде отыр екен бұраң белім.

Базардан алып келген күміс құман, Жігітті адастырған қалың тұман. Арадан қыл өтпестей тату едік, Біздерге қастық қылған қай антұрған. Һә лә ләку лиләй ! Лилә ләку лилай! Һә лә ләку лиләй! Лилә ләку лилай!

Ай қабақ,алтын кірпік, қызыл ерін, Кел десең неге аяйын аттың терін. Сарығаш сазға біткен секілденіп, Қай жерде отыр екен бураң белім.

Һә лә ләку лиләй ! Лилә ләку лилай! Һә лә ләку лиләй! Лилә ләку лилай!

Көркем қыз шақырған соң жуықтайын, Басқаны неге соған жуытайын. Өзіңе ықыласым ауғаннан соң, Қалайша сәулем сені ұмытайын. Һә лә ләку лиләй ! Лилә ләку лилай! Һә лә ләку лиләй! Лилә ләку лилай!