Нефидрии

Нефидрии — омыртқасыздардан, соның ішінде ланцетниктердегі бөлу органы. Ол осморегуляция, организмнен зиянды зат алмасу өнімдерін шығару және жою функцияларын орындайды. Кейде олар жыныстық өнімдерді шығару қызметін атқарады.

Нефридии екі түрге бөлінеді: протонефридии және метанефридии. Біріншісі қарапайым болып келеді және жалпақ құрттарға, зымырықтарға, құрсақкірпікшелі құрттарға, немертиндерге және көпқылтанды құрттардың кейбір түрлеріне тән.

Протонефридии

Протонефридии ішкі ұштарында терминал жасушаларымен (соленоциттермен) тұйықталған және экскреторлық тесіктермен (нефропоралармен) сыртқа ашылатын тармақталған түтікшелер (нефридиальды түтікшелер) түрінде болады. Соленоциттерді жоғалту және дененің екінші қуысымен байланысу арқылы олар негізінен буылтық құрттарда кездесетін метанефридииға айналады. Кейбір буылтық құрттарда нефридии мезодермальды цилиарлы жыныс шұңқырларымен — целомодукттермен біріктіріліп, аралас текті мүшелер — нефромиксия түзеді. Бір дарақта нефридиилардың саны бірден бірнеше жүзге дейін болады.

Метанефридии

Метанефридии — буылтық құрттар, буынаяқтылар және моллюскілер сияқты омыртқасыздардың көптеген түрлерінде кездесетін нефридии түрі. Метанефридии әдетте дене қуысына (тұтастай) ашылатын және бездермен қамтамасыз етілуі мүмкін, бүктелген немесе кеңейтілген (көпіршікті) және әдетте сыртқы ортаға ашылатын каналмен байланысқан кірпікшелі шұңқырдан тұрады. Бұл жүйе артық иондарды, метаболизм өнімдерін, тағамнан токсиндерді және қажетсіз гормондарды тасымалдайтын суды ағзадан шығарады. Бұл қалдықтар шұңқыр тәрізді каналдар — нефростомалар арқылы өтеді және нефридиопоралар арқылы сыртқа шығарылады. Қанның (немесе ұқсас қызметі бар басқа сұйықтықтың) сүзілуінен пайда болған бірінші реттік зәр метанефридииді қаптайтын жасушаларда селективті реабсорбция арқылы екінші реттік зәрге айналады.

Көптеген құрттарда нефридиальды түтіктер асқазан-ішек жолына ашылады, бұл жағдай энтеронефриилі деп аталады.

Дереккөздер

• Нефридии — статья из Большой советской энциклопедии.
• Нефридии // Биологический энциклопедический словарь / Бас ред. М. С. Гиляров; Редакция алқасы: А. А. Баев, Г. Г. Винберг, Г. А. Заварзин және басқалары. — Сов. энциклопедия, 1986. — Б. 407. — 831 б. — 100 000 таралым.