Не істеу керек? (кітап)
Не істеу керек?, Қозғалысымыздың толғалы жеткен мәселелері — В. И. Лениннің Ресейде маркстік партия құрудың бағдарламасы мен жоспарын жасап берген кітабы. Ленин бұл кітабын 1901-ші жылдың аяқ кезінде — 1902-ші жылдың бас кезінде жазды.
1902-ші жылы ақпан айында Ленин кітапқа алғы сөз жазды. «Не істеу керек?» наурызда Дитцтің баспасында басылып шықты. 1902–1903-ші жылы кітап Ресейдің социал-демократ ұйымдарына кеңінен тарады. 1907-ші жылы «12 жыл ішінде» деген жинақта кейбір өзгерістер енгізіліп, қайта басылып шықты, бұдан кейінгі басылуларында 1907-ші жылы басылған тексімен салыстырылып, 1902-ші жылғы тексі бойынша басылды.
Ленин кітабының 1-ші тарауында революцияшыл-маркстік бағыттың жұмысшы қозғалысында атқаратын рөлін қорғай отырып, бернштейншілдіктің оппортунистік мәнін әшкереледі. Социал-демократияда екі бағыт — марксизмнің идеясын қорғайтын дәйекті революцияшыл бағыт пен маркстік теорияның негізгі қағидаларын бұрмалайтын «жаңа» оппортунистік бағыт пайда болып, олардың арасында бітіспес күрес өріс алып отырғанын көрсетті. Марксизмге «сын көзімен» қарауды жариялаған «жаңа» бағыттың мәні Бернштейннің оппортунистік, ревизионистік көзқарастарында айқын көрінді. Бернштейншілдік «сын бостандығы» туралы демагогиялық сөздерді желеу етіп, іс жүзінде социализмге буржуазиялық идеяларды енгізу бостандығын, социал-демократияны революцияшыл партиядан реформистік партияға айналдыру бостандығын насихаттады. Оны уағыздаушылар пролетариат революциясы мен пролетариат диктатурасы идеясын теріске сайып, жұмысшы қозғалысы мен тап күресін тап өрісті буржуазиялық-либералдық реформизмге әкеп тіреді.
| “ | Кімде-кім біле тұра көзін жұмғысы келмесе, ол адам социализмдегі «сыншыл» жаңа бағыт дегеніміз – оппортунизмнің жаңа түрі екенін, одан басқа дәнеңе де емес екенін көрмей тұра алмайды.[1]
|
” |
— деп жазды Ленин.
Ресейдегі «экономизм» - халықаралық оппортунизнің бір түрі. Оппортунизм әр елде алуан түрлі болғанымен, ол өзінің мазмұны жағынан қайда болса да сол күйінде қалатынын Ленин көрсетіп берді. Ресей социал-демократиясындағы «экономистер» революция теорияның, партия бағдарламасы мен тактикасының рөлін төмендетті, жұмысшы қозғалысын буржуазия либерализмнің енжар шылауына айналдыруға тырысты, жұмысшы қозғалысында партияның басшылық рөлін теріске шығарды.
В. И. Ленин «экономистермен» батыл күресіп, оппортунизмнің идеялық негіздерін ашып берді, революция теория мен социалист саналылықтың ұлы маңызын, жұмысшы қозғалысындағы партиияның рөлін, пролетариат тап күресінің саяси, экономикалық және теориялық формаларының өзара байланысты екенін көрсетті.
| “ | Алдыңғы қатарлы теорияны партия ғана алдыңғы қатарлы күрескендердің рөлін атқара алады.[2]
|
” |
— деп жазды Ленин.
Кітаптың 2-ші тарауы жұмысшы қозғалысындағы стихиялық пен саналылықтың арасалмағы туралы мәселеге арналған. «Экономистер» стихиялық теорияны - «хвостизмді» уағыздады. Олар жұмысшы қозғалысы стихиялығының алдындабас иіп, социалист сананың рөлін кемітті, стихиялылықты теория жағынан негіздеуге тырысып, социалист идеология стихиялы түрде туады, оның элементтері жұмысшы қозғалысының өз ішінде, оның объективтік немесе стихиялық дамуының барасында бірте-бірте жинақталады деп көпірді. Ал шындығында, деп дәлелдеді Ленин, социалист идеология ғылымның даму процесінде, философиялық процесінде, философиялық, тарихи және экономикалық теориялардың негізінде тап күресінің заңдарын терең зерттеу нәтижесінде туды, оны жұмысшы қозғалысына маркстік пролетариат партия әкеліп енгізеді. Буржуазиялық қоғамда ешқашан да таптан тыс немесе таптан жоғары идеология болуы мүмкін емес, деп түсіндірді Ленин. Сондықтан не біржуазиялық идеология, не социалист идеология болмақ. Мұнда аралық идеология жоқ. Жұмысшы табы социализмге ынтығады, бұл оның қоғамдық халінен, оның тұрмыс жағдайларының өзінен туады, сондықтан ол социалист идеологияны қабылдауға бәрінен гөрі әзір тұрады. Ал буржуазия барлық шараларды қолданып, өз идеологиясын таратуға және оны пролетариатқа сіңіруге тырысады. Сондықтан жұмысшы табын буржуазиялық идеялардың ықпалынан аман сақтап, оның санасына социалист идеяларды енгізу үшін буржуазиялық идеологияға қарсы батыл күрес жүргізу қажет. Жұмысшы табы тек өздерінің күштерімен ғана стихиялы түрде тредюниондық сана жасай алады.
В. И. Ленин пролетариат партия-жұмысшы қозғалысын социализммен біріктіру дейтін маркстік қағиданы негіздеп береді. Ресей маркстік партиясының алдында жұмысшы қозғалысын патша өкіметі мен капитализмге қарсы батыл күреске, пролетариат диктатурасы жолындағы күреске жұмылдыру міндеті тұрды.[3]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Ленин В. И. Не істеу керек? Қозғалысымыздың толғағы жеткен мәселелері = Что делать? Наболевшие вопросы нашего движения — Т. 5. — Б. 378. — 574 б.
- ↑ Ленин В. И. Не істеу керек? Қозғалысымыздың толғағы жеткен мәселелері = Что делать? Наболевшие вопросы нашего движения — Т. 5. — Б. 396. — 574 б.
- ↑ Қазақ Совет Энциклопедиясы, VI том.
Сыртқы сілтемелер
өңдеу- «Was tun?» (нем.)
- What Is to Be Done? (ағыл.)
- Que faire ? (фран.)
- ¿Qué hacer? Мұрағатталған 6 ақпанның 2007 жылы. (исп.)
- Che fare? (итал.)