Николай Альбертович Кун

Николай Альбертович Кун (21 мамыр 1877 ж. - 28 желтоқсан 1940 ж.) – орыс тарихшысы, жазушы, педагог, «Ежелгi Грекия мифтерi мен аңыздары» танымал кітабының авторы (1922), басты еуропа тілдерінде және бұрынғы КСРО халықтарының тілдерінде көптеген баспалары жарық көрген.

Николай Альбертович Кун
Туған күні	21 мамыр 1877 (1877-05-21)
Туған жері	Мәскеу
Қайтыс болған күні	28 желтоқсан 1940 (1940-12-28) (63 жас)
Қайтыс болған жері	Черкизово, Мәскеу облысы, КСРО
Азаматтығы	КСРО
Мансабы	антика тарихшысы
Дебюті	«Ежелгi Грекия мифтерi мен аңыздары»

Өмірбаяны

Әкесі, Альберт Францевич, өте білімді адам болды, ғылыммен айналысты, орыс мәдениетін жақсы білді, өзінің түп-тамырында неміс және ағылшын-шотланд қаны да бар еді. Анасы, Антонина Николаевна, Игнатьевтар дворяндық әулетінен еді, өте қабілетті пианист, Рубинштейн мен Чайковскийдің тәлімгері болатын.

1903 жылы Мәскеу университетінің тарих-филология факультетін бірінші дәрежелі дипломмен және Сазиков атындағы қомақты сыйақымен бітірген Николайды университетте жұмыс істеуге қалдырды, алайда оның студенттер қозғалысына қатысуына байланысты, ұсыныс Мәскеу оқу округі тарапынан бекітілмеді. Содан кейін Николай П. П. Максимович атындағы Тверь әйелдерге арналған мұғалімдер семинариясында жұмыс істей бастады. 1905 жылы Берлин университететінде профессор Мейердің қолында әрі халықтану мұражайында жұмыс істеді. 1906 жылы Тверь қаласына қайта оралды; Тверь жекеменшік училищесі кеңесінің төрағалығына сайланды. 1907 жылы Тверь Ұлттық университеті ашылғаннан бастап мәдениет тарихынан лекциялар оқыды.

1908 жылдан бастап Д. И. Тихомиров атындағы Жоғары әйелдер дайындайтын педагогикалық курста мәскеулік жалпы тарих профессоры болып сайланды, сол жерде курс жабылғанға дейін (1918 жылы) лекция оқыды. Сонымен қатар сол кезеңде Мәскеу ұлттық университеттер қоғамында лекция оқыды, Мәскеу оқу орындарында тарих пәнінен сабақ берді (1915 жылғы «Вся Москва» атты жыл сайын шығатын басылым мақаласы бойынша, Николай Г. Шелапутин атындағы гимназияда сабақ берді). 1911-1912 жылдары Римдегі ресейлік мұғалімдер экскурсиясына жетекшілік етті, Рим мұражайларында, Палатин атындағы римдік форумда антикалық өнер тарихы бойынша лекциялар оқыды. 1915 жылы А.Л. Шанявский атындағы Мәскеу қалалық университетінің дін тарихы кафедрасының профессоры, 1916 жылы Нижегород қалалық ұлттық университетінің профессоры болды. 1920 жылы Н. А. Кун Мәскеу мемлекеттік университетінің қоғамдық ғылымдар факультетінің профессоры атанды. Сол кезеңде бірінші Мәскеу педагогикалық институтында (1918-1925) мәдениет тарихынан сабақ берді. 1920 жылдары Н.А. Кун сонымен қатар Черкизов ауылында орналасқан «Ұлттық консерватория» деп аталынатын Мәскеу мемлекеттік музыкалық техникумында сабақ берді. 1935 жылдан өмірінің соңына дейін МФӘТИ (МИФЛИ Мәскеу философия, әдебиет, тарих институты) профессоры болды.

1933 жылдан бастап Үлкен және Кіші кеңес энциклопедиясы бөлімінің редакторы қызметін атқарды, көптеген мақалалар мен ескертпелердің авторы.

Н.А. Кунның әйелі Елена Францевна Роупер (1871-1961) көне ағылшын-шотланд әулетінен болатын. Отбасында он екінші бала бола тұра, Елена Францевна қарт ата-анасымен бірге тұрды; әкесінің ауқымды, кең көлемдегі ағылшын, француз, неміс тілдеріндегі ресми хаттарын жазып, ісін жүргізіп отырды. Енді ғана ғылымға қадам басқан адаммен қыздарының некесі Елена Францевнаның ата-анасына ұнамады, сондықтан олар мұрагерліктен айырамыз деп қорқытқысы келді. Елена Францевна неке қиғаннан кейін, шіркеуде христиан дінінің православие бағытына өтті және келесі күні жасырын некелескен жас жұбайлар бірге мұрагерліктен бас тарту құжатын толтырды. Н.А. Кун өмірінің соңын Черкиз саябағы маңындағы саяжайында өткізді. 1940 жылы 28 желтоқсанда өзінің соңғы жұмысы болып табылатын «Серапис культінің пайда болуы және бірінші Птоломеев діни саясаты» атты баяндамасын оқыр алдында қайтыс болды. Денесі бұған дейін балалары жерленген мүрдеде: өзен суына тұншығып қайтыс болған Антониона (1908-1924); өкпе ауруынан қайтыс болған Евгения (1902-1930); алған жарақатынан қайтыс болған Ипполит (1903-1932) мүрдесінде жерленген. Николайдың ұлы майданда алған контузия салдарынан қайтыс болды (1911-1942).

Ғылыми еңбектері

«Қара адамдардың хаттары» аудармасын басып шығарды (1907), «Африка халықтарының ертегілері» кітабын жазды (1910), «Магомет және магометандық» (1915), «Италия 1914 жылы» (1915), «Цыган ертегілері» екі томдық кітабы (1921 және 1922), «Христиандыққа ізашар (Рим империясындағы батыс мәдениеті)» (1922), «Алғашқы қоғам діндері» (1922), «Ұлы мұхит жағалауындағы халықтар ертегілері» (1922). Осы уақытқа дейін кең танымалдыққа ие кітабы - 1914 жылы жазылған «орта білім мекемелеріндегі жоғары сынып оқушыларына, сонымен қатар гректер мен римдіктердің мифтеріне қызығатындарға". Бұл кітаптың алғашқы атауы «Көне гректер мен римдіктер өздерінің құдайлары мен батырлары туралы не айтты?» болатын, кітап 1922, 1937 және 1940 жылдары басылып шықты. 1940 жылдардан кейін (өмірінің соңғы кезеңіндегі шығармасы басылымға 17 қыркүйек 1940 жылы шықты) ол кітабы бірнеше рет көптеген тираждармен басылып шықты, алайда бұл кітапқа бірнеше өзгертулер мен толықтырулар енгізілді әрі атауы «Көне Грекияның аңыздары мен мифтері» болып өзгертілді.

1989 жылы Н. А. Кунның ауқымды көлемдегі материалдарын оның немересі Инна Ипполитовна Кун-Немировская архивке, тәуелсіз қоғамдық құжаттар орталығына өткізді.