Норматив (лат. normatіo – ретке келтіру) – жұмыс уақытының‚ материалдық және қаржы ресурстарының салыстырмалы түрде пайдаланылу дәрежесін сипаттайтын есептік көрсеткіш. Норматив - өлшеуіштің шектік жіберілетін мәні.[1] Нормаларды есептеу үшін дербес шама ретінде қолданылады. Норматив норманың құрамдас бөлігі‚ өз кезегінде норма норматив ретінде және керісінше норматив норма ретінде қолданылады. Мынадай негізгі түрлерге бөлінеді: еңбек шығынының нормативі – уақыт пен өндірім‚ қызмет көрсету және қызметкерлер санының нормасы; еңбек заты шығынының нормативі – шикізат пен материалдар‚ отын мен энергия‚ қалдықтар‚ т.б. шығынының нормасы. Ол көбінесе өнім мөлшерінің бірлігіне‚ 100 км жүріске‚ т.б. шаққандағы жұмсалған шикізаттың‚ материалдардың‚ энергияның меншікті шығынына қатысты. Айталық‚ ВАЗ-2101 үшін 100 км жүріске жұмсалған бензин шығынының нормативі 10‚0 л‚ бірақ қала режимі жағдайында бензинді есептен шығару нормасы 10%-ға көбейтіледі және оны субъект ресімдейді. Нормативтік материалдар барлық түрлерге ортақ белгілер бойынша сыныпталады. Қолданылу кезеңіне қарай – ағымдағы‚ жылдық және келешектегі норматив; қолданылу ауқымына қарай – цехтық‚ зауыттық‚ салалық және сала аралық норматив; біріктірілу дәрежесіне қарай – бөлшектік‚ тораптық‚ топтық‚ кешенді норматив; әзірленуі әдістеріне қарай – есептік-талдамалы (техникалық жағынан негізделген)‚ тәжірибелік‚ тәжірибелік-статистикалық норматив болып бөлінеді. Өзіндік құнды құрайтын барлық шығындарды не мемлекет, не субъект нормалайды және салық салу мақсатында салық алынатын табысты есептеу кезінде белгіленген нормалар шегінде шегеріледі.

Дереккөздер өңдеу

  1. Орысша-қазақша түсіндірме жалпы сөздік: Көлік / профессор Е. Арын — Павлодар : «ЭКО» ҒӨФ. 2006.