Ніл қолтырауыны

Ніл қолтырауыны өңдеу

Ніл қолтырауыны (лат. Crocodylus niloticus) - нағыз қолтырауындар тобына жататын бауырымен жорғалаушы. Африкада мекендейтін үш түрлі қолтырауынның ең ірісі және дүние жүзі бойынша ірілігі жағынан екінші қолтырауын болып табылады.

Сипаты өңдеу

Оның денесінің орташа ұзындығы 6-7 метр. Ніл қолтырауыны балықтармен, судағы омыртқасыз жануарлармен, құстармен және сүтқоректілермен қоректенеді. Ол көбіне судағы өлекселермен қоректенетіндіктен, санитарлық қызмет атқарады. Ніл қолтырауыны 50-85 жылдай тіршілік етеді.

Таралуы өңдеу

Солтүстік бөлігінен басқа бүкіл Африка жерінде, Мадагаскар, Комор және Сейшель аралдарында мекендейді. Ежелгі кездерде Египет және Палестина жерлерінде мекендеген. Оңтүстік-батыс Азияда Ніл қолтырауыны жақын уақытта ғана жойылды. Бұл қолтырауынның түрін Африка құрлығының мына елдерінде тіркелген: Ангола, Бенин, Ботсвана, Бурунди, Камерун, Орталық Африка Республикасы, Чад, Конго, Египет, Эфиопия,Экваторлық Гвинея, Габон, Гамбия, Гана, Гвинея, Кот-д'Ивуар, Кения, Либерия, Мадагаскар, Малави, Мали, Мозамбик, Мавритания, Намибия, Нигер, Нигерия, Руанда, Сенегал, Сьерра-Леоне,Сомали, Судан, Свазиленд, Танзания, Того, Уганда, Заир, Замбия, Зимбабве.

Көбеюі және дамуы өңдеу

Ніл қолтырауындары көбеюге тек 8-12 жастарында ғана қабілетті болады. Көбею кезінде ұрғашы қолтырауын жағалауға шығып, ін қазып орта есеппен 40 жұмыртқа салып, көміп тастайды. 80-90 күн бойы іннен алыс кетпей, бақылап жүреді. Жұмыртқадан шығу барысында кішкентай қолтырауындар дыбыс шығарады, бұл дыбыстар ұррғашыға сигнал ретінде келеді. Ұрғашы келіп, оларды құмның арасынан босатып шығарады. Дүниеге келер кезде қолтырауындардың тұмсығы тығыздау қатты болып келеді. Бұл оларға жұмыртқадан босап шығуға көмектеседі. Қолтырауындар өзара жұмыртқа ішінде болған кезден бастап өзара қатынаста болады. Олар шығаратын дыбыстар басқа да жұмыртқа ішінен қолтырауындардың шығуына және аналарына сигнал ретінде келетінін француз ғалымдары тәжірибе жүзінде дәлелдеді. Ол тәжірибе жайлы Current Biology журналында жазылған. Жаңа туылған қолтырауынның ұзындығы 28 см болады. Ұрғашы оларды аузына салып (бір салғанда саны 20 шақты қолтырауын), алдын ала дайындалған көлшікке алып барады. 6-8 аптаға дейін ұрғашының бақылауында болады. Бастапқы кезде жәндіктермен, кейін балық және құрбақалармен қоректенеді. 10 жас шамасында ұзындықтары 2,5 метрге жетіп, ірі қорек көздерін іздей бастайды.

Ғылыми классификациясы өңдеу

Әлемі: Жануарлар Типі: Хордалылар Класы: Бауырымен жорғалаушылар Тұқымдас: Қолтырауын Түрі: Ніл қолтырауыны

Дереккөз өңдеу

Биология. Современная иллюстрированная энциклопедия.» Гл. ред. А. П. Горкин; М.: Росмэн, 2006.