Нұрлан Мұханұлы Темірбеков

Нұрлан Мұханұлы Темірбеков (20.08.1960 ж. Жамбыл облысы Тұрар Рысқұлов ауданы Луговой стансасында туған. Физика-математика ғылымдарының докторы, профессор. ҚР Ұлттық ғылым академиясының корреспондент-мүшесі. ҚР Ұлттық инженерлік академиясының академигі.

Нұрлан Темірбеков
Дүниеге келгені:	1960 ж. 20 тамыз Жамбыл облысы Луговой стансасы
Ұлты:	қазақ
Мансабы:	физика-математика ғылымдары докторы, профессор, академик

Өмірбаяны

Темірбеков Нұрлан Мұқанұлы 1960 жылы 20 тамызда Жамбыл облысының Луговой стансасында теміржолшылар отбасында дүниеге келді.

Ол бай дәстүрі бар мейірімді үлкен отбасында өсті. Әжесі, әкесі мен анасы қарапайым, еңбекқор адамдар болды. Олар еңбекке, туыстарына деген адалдығымен, балаларының болашақ дүниетанымының негізін қалады.

Темірбеков Нұрлан Мұқанұлы 1977 жылы Алматы қаласындағы Республикалық физика-математика мектебін бітіріп, сол жылы С.М. Киров атындағы ҚазҰУ механика және қолданбалы математика факультетіне оқуға түсті. Жақсы және үздік оқып, белсенді болды, университеттің жастар (комсомол) ұйымының жұмысына қатысты. 1982 жылдан 1986 жылға дейін "материалдар мен механика кедергісі", "жоғары математика" кафедраларының ассистенті болып жұмыс істеді. Оқытушылық қызметінің алғашқы күнінен бастап математика және механика саласындағы өзінің тамаша білімін көрсетті, сондықтан 1984 жылдың желтоқсанында Алматы қ. С.М. Киров атындағы ҚазҰУ зерттеуші-стажер болып ауыстырылды. 1986 жылы осы университеттің күндізгі аспирантурасына түсті. Қолданбалы талдау кафедрасында белгілі қазақстандық математиктер Ш. Смағұловтың және Н.Т. Данаевтың жетекшілігімен есептеуіш математика және есептеуіш аэрогидродинамика саласында ғылыми зерттеулер жүргізді. Навье-Стокс теңдеулерін табиғи айнымалылар және еркін қисық сызықты координаттарда жуықтап шешу бойынша жаңа ғылыми нәтижелер алынды. Сызықтық емес Навье-Стокс теңеулері үшін сызықтық емес мүшелердің айырымдық аналогының қасиеттері туралы лемма және айырымдық схемалардың тұрақтылығы мен жинақтылығы туралы теоремалар дәлелденген. 1990 жылы физика-математика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін диссертация қорғады. 2001 жылы докторлық диссертациясын қорғаған.

Ғылыми зерттеу нәтижелері бойынша екі монография және 100-ден астам ғылыми мақалалар жарияланды.

Н.М. Темірбековтың ғылыми қызметінің негізгі саласы – Навье-Стокс теңеулерін сандық шешу мәселелері болып табылады. Күрделі салалардағы гидродинамика

есептерін компьютерлік модельдеудің тиімді алгоритмдері ұсынылды. Өнеркәсіптік қаланың атмосфералық ауасының сапасына ластанудың антропогендік көздерінің әсерін бағалау үшін геоақпараттық жүйе (ГАЖ) құрылды. ЖОО-да кредиттік оқыту жүйесін ұйымдастырудың автоматтандырылған ақпараттық жүйесінің авторы.

1986 жылдан 2002 жылға дейін күндізгі аспирантура мен докторантурада оқыды, ассистент, аға оқытушы, доцент, әл-Фараби атындағы қазҰУ механика-математика

факультеті деканының орынбасары болып жұмыс істеді. Оқу сабақтарын жоғары ғылыми-әдістемелік деңгейде өткізді, дипломдық жұмыстар мен аспирант диссертацияларына жетекшілік жасады. Н.М. Темірбековтың жетекшілігімен 10 кандидаттық және PhD диссертация қорғалды.

2002 жылдың қаңтар айынан 2006 жылға дейін С. Аманжолов атындағы ШҚМУ оқу-әдістемелік жұмыс жөніндегі проректоры, ғылыми жұмыс және жаңа

технологиялар жөніндегі проректоры болып жұмыс істеді. Сол уақыт аралығында жаңа оқу-ғылыми-зерттеу зертханалары құрылды, «математика» және «есептеу техникасын қолдану, математикалық модельдеу және ғылыми зерттеулерде математикалық әдістерді қолдану» мамандықтары бойынша магистратура мен аспирантура ашылды.

2004-2005 ж.ж. республикалық конкурстың нәтижесі бойынша ғылым мен техниканың дамуына зор үлес қосқан ғалымдар мен мамандарға ҚР БҒМ Мемлекеттік

ғылыми стипендиясы берілді.

2006 жылдан 2008 жылға дейін ШҚМТУ Ғылым және халықаралық ынтымақтастық жөніндегі проректоры болып жұмыс істеді.

«Іргетас» инженерлік бейіндегі зертханасын құруға, Со РАН «Есептеу технологиялары» институтының ғалымдарымен бірге «Ақпараттық жүйелер» мамандығы

бойынша кандидаттық диссертацияларды қорғау бойынша Қазақстанда алғашқы диссертациялық кеңестің ашылуына белсене қатысты.

2008 жылы Алматы қаласына көшіп, 2010 жылға дейін әл-Фараби атындағы қазҰУ механика-математика факультетінің деканы, ғылыми жұмыс жөніндегі

проректоры болып жұмыс істеді. Механика-математика факультеті мен университеттің ғылыми-зерттеу институттарының дамуына елеулі үлес қосты. Алматы қаласында Түркі тілдес елдердің Бүкіләлемдік математикалық қоғамының III Конгресін ұйымдастырды.

2010 жылдың қараша айынан 2015 жылға дейін Д.Серікбаев атындағы ШҚМТУ ректоры болып жұмыс істеді.

Д.Серікбаев атындағы ШҚМТУ ректоры лауазымында оқу үрдісінің, ғылыми-зерттеу қызметінің, тәрбие жұмысының және университеттегі халықаралық

ынтымақтастықтың сапасын арттыруға ықпал етті. Университетте студенттерді көптілді оқытуды, студенттер мен ОПҚ академиялық ұтқырлығын белсенді дамытып отырды. Соңғы жылдары Н.М. Темірбековтың басшылығымен магистратура мен PhD докторантураның жаңа мамандықтары ашылды, 2011 жылы басталған «Қазақстанның жетекші жоғары оқу орындарына шетелдік ғалымдар мен кеңесшілерді тарту» бағдарламалары табысты іске асырылды. Осы бағдарлама аясында университетке әлемнің 12 елінен 197 профессор келді.

2014 жылы ЖОО аккредиттеу және рейтингтің тәуелсіз агенттігінде (АРТА) институционалдық аккредиттеуден өтті. 13 білім беру бағдарламасы ASIIN (Германия)

халықаралық мамандандырылған аккредиттеуден өтті. 2014 ж. ШҚМТУ ұлттық рейтингтер қорытындысы бойынша жетекші орынға ие болып, Қазақстанның үздік 30 ЖОО-ға кірді. 2014 жылдың ортасынан бастап ЖОО ГПИИР-2 үшін мамандар даярлау аясында жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесінде бірыңғай қайта құру бағдарламасын әзірлеу және іске асыру бойынша жобаға қатысушы болды. ШҚМТУ осы жобасы аясында металлургия, тау-кен ісі, машина жасау білім беру бағдарламалары бойынша даярланды.

Н.М. Темірбеков ректор қызметін атқарған жылдары ғылыми гранттардың саны, базалық және бағдарламалық-мақсатты қаржыландырудың ғылыми зерттеулерінің

көлемі айтарлықтай артты. 2009-2013 жылдардағы Д. Серікбаев атындағы ШҚМТУ WEB of Science жарияланымдар саны бойынша Қазақстанның 32 жетекші ЖОО-ның (13.05.2014 ж. 52 мақала) ішінен 12 орынды иеленді. Университет халықаралық ғылыми-білім беру бағдарламаларына, жобалар мен гранттарға белсене қатысты. ШҚМТУ Н.М. Темірбеков басшылық жасаған кезеңдерде бес еуропалық ТЕМПУС және бір Еразмус Мундус жобасы бойынша консорциумдардың мүшесі болды.

Н.М. Темірбеков студент жастардың барлық бастамаларын жан-жақты қолдады. ШҚМТУ студенттік командасы алғаш рет Enactus Kazakhstan конкурсының

қатысушылары арасында республикалық чемпионатты жеңіп алып, Мексиканың Канкун қаласында республика намысын қорғады. . Д.Серікбаев атындағы ШҚМТУ студенттері Семей қаласында облыс ЖОО арасында "Студенттік көктемде" 1 орынға ие болды, көптеген жылдар бойы олар жазғы және қысқы универсиадаларда жүлделі орындарды иемденді. Соңғы жылдары университеттегі материалдық-техникалық база айтарлықтай жақсарды. 2014 жылы «Іргетас» инженерлік бейіндегі зертханасында сәулеленумен материалдарды модификациялаудың автоматтандырылған технологиясына ықпал еткен жоғары дәлдікті позициялы "Kawasaki" фирмасының өнеркәсіптік роботы орнатылды. 2015 жылдың қаңтар айында минералды және техногендік шикізатты реагентсіз қайта өңдеу бойынша жылжымалы мобильді кешен орнатылды.

Бекітілген кестеге сәйкес университет ректор Н.М. Темірбековтың басшылығымен Өскемен қаласындағы студенттік қалашық маңында студенттер, магистранттар

және PhD докторанттарға арналған 500 орындық жатақхана құрылысын аяқтады.

Университет тәжірибесіне ғылыми кеңес, қамқоршылық кеңес, ректорат және т.б. алқалық органдардың жұмыс істеуі арқылы университетте корпоративтік басқару

принципін енгізді. Осылайша, университетті корпоративті басқару жетілдіріліп, оқу-тәрбие және ғылыми-инновациялық инфрақұрылым жақсарды.

2014 жылдың шілде айында Н.М. Темірбеков Назарбаев Университетінің Жоғары білім беру мектебінде, жоғары білім берудегі көшбасшылық Қорының

(Ұлыбритания) және Калифорния университетінің Берклеев жоғары білім беру институтында жоғары оқу орындары басшыларының (топ-менеджерлерінің) біліктілігін арттыру курсынан өтті.

Білім мен ғылымды дамытуға қосқан көпжылдық үлесі, жемісті қоғамдық-саяси жұмысы үшін ҚР БҒМ марапаттары мен Құрмет грамоталарымен және ШҚО әкімінің

«студенттік жастардың барлық бастамаларын қолдайтын үздік ректор – басшы» дипломымен марапатталды.

Нұрлан Мұханұлы Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы ЖҒТК (жоғары ғылыми-техникалық комиссия) жұмыс тобының мүшесі, Қазақстан Республикасы

«Қазғарыш» Ұлттық ғарыш агенттігінің ғылыми-техникалық кеңесінің мүшесі болды.

Үлкен қоғамдық-саяси жұмыстар атқарды. Қазақстан Республикасының Шығыс өңірі ректорлары кеңесінің төрағасы, «Шығыс Қазақстан облысының өңірлік

мемлекеттік-жеке меншік әріптестік орталығы» Акционерлік қоғамының директорлар кеңесінің мүшесі, «Ертіс» әлеуметтік кәсіпкерлік корпорациясы Ұлттық Компаниясы Акционерлік қоғамының Директорлар кеңесінің мүшесі, түркі тілдес елдердің дүниежүзілік математикалық қоғамының басқарма мүшесі, Шығыс Қазақстан облысы мәслихатының депутаты және облыстық мәслихаттың бюджет, экономикалық реформалар және өңірлік даму мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясының төрағасы болды., "Нұр Отан" партиясының Шығыс Қазақстан облыстық филиалы саяси кеңесінің мүшесі болды.

2011 жылы Н.М. Темірбеков Өскемен қаласы бойынша «Нұр Отан» партиясы штабы төрағасының орынбасары ретінде Президенттік сайлауға қатысты, 2015 жылы

«Нұр Отан» партиясы облыстық штабы төрағасының орынбасары ретінде Қазақстан Республикасы Президентін таңдау бойынша сайлау алдындағы компанияда белсенді жұмыс жүргізді.

2016 жылдың ақпан айынан бастап 2018 жылдың қазан айына дейін Қазақстан инженерлік-технологиялық университетінің ректоры болып жұмыс істеді. 2016 жылы

университет ректордың басшылығымен институционалдық және мамандандырылған аккредиттеуден өтті. Университет тәжірибесіне ғылыми кеңес, бақылау кеңесі, ректорат және т. б. алқалық органдардың жұмыс істеуі арқылы университетте корпоративтік басқару принципін енгізді. ҚР Тұңғыш Президенті-Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» үндеуі аясында 2018 жылы ҚазИТУ студенттері үшін Алматы қаласында 200 орындық жатақхана салынды.

2018 жылдың желтоқсанынан қазіргі уақытқа дейін Ұлттық Инженерлік академиясының вице-президенті болып жұмыс істейді. Темірбеков Н.М. қызмет етіп келе

жатқан жылдар бойы өзін креативті ойлы басшы ретінде көрсетті. Ол академияның басты мақсаты саналатын ғылым мен тәжірибе арасындағы «көпір» болу, өндіріске ғылыми жетістіктерді әзірлеу мен енгізуге жүйелі түрде жәрдемдесу, елдің ғылыми-технологиялық саясатын қалыптастыру мен іске асыруға тікелей қатысу үшін үлкен жұмыстар жүргізіп жатыр.