Нұрыстандықтар
Нұрыстандықтар (парсы: نورستانی) — Ауғанстанның солтүстік-шығыс таулы аймақтарында, Шығыс Гиндукушта, Башгал, Вайгал, Парун, Пир, Алингар өзендерінің аңғарларында, сондай-ақ Пәкістанның шекаралас аудандарында (Читрал) тұратын туысқан халықтар тобы. Саны 150 мыңға жуық адам, оның ішінде Ауғанстан аумағында 140 мың адам.[1][2][3][4]
| Нұрыстандықтар | |
| парсы: نورستانی | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
150 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Тілі
өңдеуҮнді-иран тобының тілдерінде сөйлейді.[5]
Діні
өңдеуДінге сенушілер - сүнниттік мұсылмандар мұсылмандар.[6]
Тарихы
өңдеуЕртеде Нұрыстан (Капиша) буддалық Шахи әулетіне (3-9 ғғ.) бағынып, дамыған мал шаруашылығымен (ешкі, жылқы) белгілі болған. Ғазнауилер тұсында бұл аймақ Кафиристан деп аталды. 1896 жылы Нұрстанды әмір Абдуррахман жаулап алып, ислам дінін қабылдады, аймақ Нұристан деп аталды. Нұристанның бір бөлігі Пәкістанның солтүстік-батысына көшті. 1979–89 жылдардағы Ауғанстан қақтығысында Нұрстан моджахедтердің (Ислам революциялық мемлекеті) қарсыласу орталықтарының бірі болды. 2001 жылы Нұристан жергілікті өзін-өзі басқаруы бар жеке әкімшілік бірлікке айналды.[7]
Кәсібі
өңдеуЕрлердің негізгі дәстүрлі кәсібі мал шаруашылығы (ұсақ мал, негізінен ешкі), әйелдер – егіншілік (арпа, тары), мал азығы өндіру. Бау-бақша (алма, өрік), жүзім шаруашылығы, ара шаруашылығы, жабайы жемістер мен жидектерді жинау, қолөнер де дамыған.[8]
Өмір салты
өңдеуОлар тайпалық жіктелуді сақтайды: Ауғанстанда кати, вайгали, ашкуни, паруни т.б. тайпалары, Пәкістанда - калаша, сондай-ақ дамели және пхалури диалектілерінде сөйлейтін тайпалар белгілі. Мәдениеті жағынан нұристандықтар ауғандар мен памир тәжіктеріне жақын.
Осы уақытқа дейін Нұрыстан ауылдарында ежелгі пұтқа табынушылық салт-жоралғыларын орындап жүрген адамдарды көруге болады. Ислам дінін ұстанатын нұрыстандықтар да намаз кезінде ата-баба нанымынан келе жатқан көне билер мен әндерді қолданады. Нұрыстанда үйлену тойлары мен ірі мерекелер ислам діні қабылданғанға дейін қалай тойланса, әлі де солай тойланады. Мұсылмандар нұрыстандықтарды өз сенімін қабылдауға мәжбүрлегенімен, бұл халықтың қоғамдық өмірінде көрініс таппады. Нұрыстанның таулары мен аңғарларында исламға дейінгі көптеген дәстүрлер әлі де бар.[9]
Сілтеме
өңдеу
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Нұрыстандықтар
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Үндістан халықтары. Тексерілді, 20 қазан 2024.
- ↑ Орыс тілінің түсіндірме сөздігі. Тексерілді, 20 қазан 2024.
- ↑ Нұрыстан сөзінің мағынасы. Тексерілді, 20 қазан 2024.
- ↑ Кеңестік тарихи энциклопедия. Тексерілді, 20 қазан 2024.
- ↑ Нұрыстандықтар. Тексерілді, 20 қазан 2024.
- ↑ Нұрыстандықтар. Тексерілді, 20 қазан 2024.
- ↑ Үлкен Ресей энциклопедиясы. Тексерілді, 20 қазан 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Нұрыстандықтар. Тексерілді, 20 қазан 2024.
- ↑ Нұрыстандықтар-Орта Азияның көк көзді аққұбалары. Тексерілді, 20 қазан 2024.