Оливье Эжен Шарль Проспер Мессиан (фр. Olivier Eugène Charles Prosper Messiaen - 1908 жылдың 10 желтоқсанында Авиньонда дүниеге келіп —1992 жылдың 27 сәуірінде Парижде қайтыс болған) — француз композиторы, органист, музыкалық теоретик, педагог, орнитолог.

Өмірбаяны

Мессиан Пьер Мессиан (1883—1957) атты ағылшын тілі мұғалімі мен Сесиль Соваж (1883—1927) поэтессасы отбасында дүниеге келген. 11 жасында Париж консерваториясына Поля Дюка композициясы және Морис Эмманюэль, Марсель Дюпре классына оқуға түседі. Консерваторияны келесі мамандықтар бойынша аяқтады: фортепиано, орган және импровизация, музыка тарихы, композиция.

Консерваторияны аяқтағаннан соң бір жылдан соң Мессиан Париждегі Қасиетті Троица шіркеуінде органист болып орналасады (бұл лауазымда ол 60 жылдан артық уақытта жұмыс істеді). Бұл кездері музыкант ежелгі шіркеулік әндер мен музыкаларды зерттейді. Ол құстар әнінің классификациясы мен каталогын жасайды.

1936—1939 жылдары Мессиан Париждегі «Схола канторум» музыка мектебінде сабақ береді. Андре Жоливе, Даниэль Лезюр және Ив Бодриелермен бірге «Жас Франция» композиторлар тобын ұйымдастырады.

Екінші дүниежүзілік соғыс басталған кезде Мессианды әскерге шақырады, бір жылдан соң ол тұтқынға түседі. Әскери тұтқындардың лагерінде жатқанда біршама шығармалар, соның ішінде «Ақыр заманға арналған Квартет» атты шығармасын жазады. Ол өлеңді 1941 жылдың қаңтарында тұтқынға алынған музыканттар айтады. Сол жылдың наурыз айында Мессианды босатады, ол Париж консерваториясының гармония классының профессоры болады. 1947 жылы арнайы композитор үшін сол жерде анализ, эстетика және ритмика классы ашылады.

Шығармашылығы

Теориялық еңбектерінде («Менің музыкалық тілімнің техникасы», 1944; «Ритм туралы трактат», 1948) ол өзінің жаңа және күрделі композициялық принциптерін қалыптастырды. Мессиан шығармаларында теологиялық идеялар мен іздеулердің көрінісін тапты: (фортепианолық цикл «Иисуса кішкентай баласына 20 көзқарас», оркестрлік-хорлық шығарма «Құдайшыл қатынасудың үш кішкентай литургиялары» — 1944), еуропалық емес мәдениеттердің дәстүрлерін зерттеу — үнді, жапон, латынамерикандық (симфония «Турангалила» және т.б.) орнитологиямен үлкейту, құстар дауыстарын зерттеу («Құстар каталогы» фортепиано үшін, дәптерлер 1 — 7, 1956—1958, және т.б).

Музыкадағы тотальдық сериализмнің алғашқы тәжірибесі Мессианның «Созылулар мен интенсивтіліктердің достастығы» («Mode de Valeurs d’Intensites», 1949, «Төрт ритмикалық этюда» циклынан, «Quatre études de rythme») пьесасы еді. Әрбір музыканың белгілі бір ноталар арқылы серияларының жалғасы бар. бұл идеяны Дармштадт мектебінің композиторлары ойлап тапқан. «Қасиетті Франциск Ассизский» (1983) монументальды операсының авторы. Органист және пианист ретінде концерт берген (өз шығармаларын орындаушы); керемет импровизатор. Ол симфонияны 10 бөлікке кеңейтті.

Шығармалар тізімі

Операсы

• 1982 жылы — «Қасиетті Франциск Ассизский» үш әрекеттегі композитор либреттосы

Вокальдық-симфониялық шығармалары

• 1937 жылы — «Ми үшін жазылған поэмалар» (Poèmes pour Mi), вокальді цикл; алғашқы версиясы — фп. (1936)

• 1944 жылы — «Құдайшыл қатынасудың үш кішкентай литургиялары» (Trois petites liturgies de la présence divine), әйелдердің унисондық хорларына арналған шығарма.

• 1969 жылы — «Біздің Құдайдың өзгеруі» (La transfiguration du Notre Seigneur), хорға арналған оратория, оркестрлік аспаптармен ойналатын шығарма.

Дереккөздер

• Мессиан О. Техника моего музыкального языка / Пер. с нем. и коммент. М. Чебуркиной. Науч. редакция Ю. Холопова. — М.: Греко-латинский кабинет Ю. А. Шичалина, 1994 (1995).

• Холопов Ю. Н. О трех зарубежных системах гармонии // Музыка и современность. Вып. 4. М.: Музыка, 1966.

• Холопов Ю. Н. Симметричные лады в теоретических системах Яворского и Мессиана // Музыка и современность. Вып. 7. М.: Музыка, 1971, с. 247—293.

• Задерацкий В. В. Сонористическое претворение принципа остинантности в творчестве Оливье Мессиана // Проблемы музыкальной науки. Вып. 6. М.,1985. С. 283—317.