Оман билеушілерінің тізімі

Ислам заманында қазіргі Оман аумағында зайырлы немесе рухани билеушілер басқаратын бірнеше мемлекеттер болды.

Оман сұлтаны
араб.: سلطان عمان

Оман сұлтанының байрағы

Лауазымды иеленуші
Хейсам ибн Тарық
Басшылық етеді

Оман

Басқару түрі

Ұлы Мәртебелі Оман Сұлтаны

Ресми резиденциясы

Әл-Алам сарайы

Кандидатура ұсынылады

мұрагерлікпен

Өкілеттігінің мерзімі

шексіз

Лауазым пайда болды

751 жылы (имамдық)
1744 жылы (Әл Сейіт әулеті)

Алғашқысы

Әл-Жуланда ибн Масұт (имамдық)
Ахмет ибн Сейіт(Әл Сейіт әулетінің негізін қалаушы)

Әл-Жуланда әулеті

өңдеу

Исламды қабылдап[1], Оман наменгері атанған жергілікті билеуші әл-Жуландадан тараған. Оның құрамына[2]:

  • әл-Жуланда ибн әл-Мұстатир (шам. 600—630)
  • Жапар ибн Жуланда, (шам. 630—651), әл-Жуланда ибн әл-Мұстатирдің ұлы
  • I Абба ибн әл-Мұстатир, (шам. 630—640) әл-Жуланда ибн әл-Мұстатирдің бауыры
  • II Аббад(651/652 — 659)
  • Сүлеймен (659—697), II Аббадтың ұлы

Халифаттың наменгерлері

өңдеу

697-750 жылдар аралығында аумақты халифат тағайындаған наменгерлер басқарды. Алайда, Әл-Жуланда ибн әл-Мустатирдің ұрпақтары олардың билігіне қарсы шығуға тырысқан.

Сайланған имам әл-Жуланда ибн Масұт әл-Әзди тәуелсіздікке небәрі үш жылға қол жеткізе алды.

Бірақ ол өлтіріліп, Аббаси халифтері 8 жыл бойы Оман аумағын бақылауында ұстады.

Сайланған имамдар

өңдеу

Қазіргі Оманның орталық бөлігінде (астанасы Назуа) басқарды.

Аты[3] В. В. Ерлихманның мерзімдеуі В. В. Сычевтың мерзімдеуі Regnal chronologies мерзімдеуі
Мұса ибн Әбу Жапар әл-Асқари 791 791
Мұхаммед ибн Әбу Аффан әл-Әзди (Мұхаммед ибн Аффан әл-Йазди) 791 — 792 761 — 799 791 — 792
әл-Уәрис ибн Қааб әл-Харуси (Уәрис ибн Қаб) 792 — 804 801 — 807 792 — 804
Хасан ибн Абдаллаһ әл-Фаджи 807 — 823 807 — 824 807 — 823
Әбд әл-Мәлік ибн Хамит әл-Әзди 824 — 840 824 — 840 824 — 840
әл-Мұқанна ибн Жапар әл-Фаджи (Мұқанна ибн Жапар) 842 — 851 840 — 851 842 — 851
ас-Сәліт ибн Мәлік әл-Әзди (Сәліт ибн Мәлік) 851 — 887 851 — 886 851 — 887
Рашид ибн ан-Насыр (Рашид ибн Насыр) 887 — 890 886 — 890 887 — 890
әл-Аззан ибн Тамим әл-Харуси (Аззан ибн Тамим) 890 — 893 890 — 897 890 — 893
Мұхаммед ибн әл-Хасан әл-Әзди (Мұхаммед ибн Хасан) бірінші рет 897—898 бірінші рет 897—898 бірінші рет 897—898
Аззан ибн Қызыр әл-Мәліки әл-Йахмади (Аззан ибн Қызыр) 898 — 899 898 — 899 898 — 899
Абдаллаһ ибн Мұхаммед әл-Хаддани 899 — 900 899 — 900 899 — 900
ас-Сәліт ибн әл-Қасым (Сәліт ибн Қасым) 900 900 900
Мұхаммед ибн әл-Хасан әл-Әзди қайтадан 900 қайтадан 900 қайтадан 900
әл-Хасан ибн Сейіт аш-Шахтани (Хасан ибн Сейіт) 900 — 905 900 — 904 900 — 905
әл-Хабари ибн Масырап әл-Хаддани (Хабари ибн Матырап) 905 — 912 904 — 912 905 — 912
Омар ибн Мұхаммад ибн Масырап (Омар ибн Мұхаммад ибн Матырап) 912 — 931 912 — ? 912 — 931
Мұхаммед ибн Йазид әл-Кинди 932 — 933 ? 932 — 933
әл-Хәкім ибн әл-Молла әл-Бахари (Молла әл-Бехари) 933 — 935 ? 933 — 935
Әбд әл-Қасым Сейіт ибн Абдаллаһ (Сейіт ибн Абдаллаһ) 936 — 939 ? — 939 936 — 939
Рашид ибн әл-Уәлид 939 — 943 ? 939 — 943
Әбу Мұхаммад Рызбан ибн Жапар 951 — 973 не указан 951 — 973
Уард ибн Зийад 973 973

973 жылы аумақты 1050 жылға дейін билеген Буиттер жаулап алды.

Аты[4] В. В. Ерлихманның мерзімдеуі В. В. Сычевтың мерзімдеуі Regnal chronologies мерзімдеуі
Халил ибн Шадзан көрсетілмеген 1009 — ? көрсетілмеген
Рашид ибн Сейіт 1050 — 1053 ? — 1053 1050 — 1053
Қабыс ибн Рашид 1053 1053 1053
Рашид ибн Әли 1053 — 1055 1053 — ? 1053 — 1055
Әбу Жапар Мұса ибн Мұса әл-Маалли 1055 — 1057 көрсетілмеген 1055 — 1057

1063-1116 жылдары Керман селжүктері биледі.

Аты[5] В. В. Ерлихманның мерзімдеуі В. В. Сычевтың мерзімдеуі Regnal chronologies мерзімдеуі
Мұхаммед ибн Қабыс 1116 — 1119 көрсетілмеген 1116 — 1119
Рашид ибн Әли 1119 — 1130 көрсетілмеген 1119 — 1130
Мұса ибн Жапар әл-Маалли (Әбу Жапар Мұса ибн Мұса) шам. 1130—1154 - 1154 1130 — 1154
Мұхаммед ибн Ханбаш 1154 — 1161 көрсетілмеген 1154 — 1161
Қабыс ибн Мұхаммед 1162 — 1165 көрсетілмеген 1162 — 1165

Елді Набхандар жаулап алды.

Набхандар

өңдеу

Набхандар (Бану Набхан) немесе Небхандар қазіргі Оманның солтүстік бөлігінде (Бахла астанасы, 1276 жылдан бастап Сохар) билік етті.

  • Әбу Мұхаммад әл-Фалла ибн әл-Мұқсин ан-Набхани — 1154 — шам. 1170
  • Әбу Мұхаммад Арар — шам. 1170
  • Әбу Мұхаммад әл-Мұзаффар ибн Сүлеймен — шам. 1250
  • Әбу Маали Кахлан ибн Набхан — 1262—1265
  • Омар ибн Набхан — 1265—1276
  • Хилал — 1276—1278
  • Кахтан − 1278—1285
  • Әбу Мұхаммад ибн Набхан — шам. 1330
  • Мақсұм ибн әл-Фалақ — шам. 1380—1406
  • Сүлеймен ибн Сүлеймен ибн Мұзаффар — шам. 1450—1488

Сайланған имамдар

өңдеу
Аты В. В. Ерлихманның мерзімдеуі В. В. Сычевтың мерзімдеуі Regnal chronologies мерзімдеуі басқа мерзім
Мәлік ибн Әли әл-Хубари 1406 — 1429
Әбд әл-Хасан Абдаллаһ ибн Хамис әл-Әзди (Әбілхасан Абдаллаһ ибн Хамис, Әбу әл-Хасан Умани) 1435 — 1443 1436 — 1443 1430/1435 — 1443/1451 1435—1451 билік етті
Омар ибн әл-Хаттаб әл-Әзди әл-Харуси (Омар бен әл-Хаттаб) 1451 — 1452, 1480—1489 1451—1490 1451 — 1452 1451—1490 билік етті
Мұхаммед ибн Сүлеймен 1489 — 1491 (бірінші рет) 1489 — 1491 (бірінші рет)
Омар аш-Шериф 1491 — 1492 1490 — ? 1491 — 1492 1490—1500 билік етті
Мұхаммед ибн Сүлеймен 1492 (екінші рет) 1492 (екінші рет)
Ахмат ибн Мұхаммед әл-Раики 1492 — 1499 ? 1492 — 1499
Әбд әл-Хасан ибн Әбд әс-Салам 1499 — 1500 ? 1499 — 1500
Мұхаммед ибн Ысмайыл (Мұхаммед бен Ысмайыл) 1500 — 1535 1500 — 1529 1500—1529 билік етті
Баракат ибн Мұхаммед 1535 — 1560 1529 — 1560 1535 — 1560 1529—1560 билік етті
Абдуллаһ ибн Мұхаммед әл-Қарн әл-Хинай (Абдуллаһ ибн Мұхаммед) 1560 1560 — 1561 1560 1560—1624 билік етті
Баракат ибн Мұхаммед 1560 1561 — ? 1560 1529—1560 билік етті

Набхандар

өңдеу
  • Мақсұм ибн әл-Фалақ ибн Мұқсин — шам. 1590—1615.
  • Набхан — шам. 1615—1617
  • Ғұмайыр ибн Химиар — 1617—1624
Аты В. В. Ерлихманның мерзімдеуі Родригестың мерзімдеуі В. В. Сычевтың мерзімдеуі Regnal chronologies мерзімдеуі К. В. Рыжовтың мерзімдеуі
Насыр ибн Мұршид 1624—1649 1624—1649 1624—1649 1625 — 1649 1625 — 1649
I Сұлтан ибн Сайф 1649 — 1668 1649 — 1668 1649 — 1669 1649 — 1679
I Әбд әл-Араб (Белараб ибн Сұлтан ибн Сейіф) 1668 — 1679 1679 — 1692 1668 — 1711 1669 — 1711 1679—1692
I Сайф ибн Сұлтан 1679 — 1711 1692 — 1711 1711 1711 1692 — 1711
II Сұлтан ибн Сайф 1711 — 1718 1711 — 1719 1711 — 1718 1711 — 1719 1711 — 1719
II Сайф ибн Сұлтан 1718 — 1719 (бірінші рет) 1718 (бірінші рет) 1719 (бірінші рет) 1719 (бірінші рет)
Мұқанна ибн Сұлтан 1719 — 1720 1718 — 1721 1719 — 1722 1719 — 1722
II Сайф ибн Сұлтан 1720—1722 (екінші рет)
Йаруб ибн Әбд әл-Араб 1722 — 1723 1721 — 1722 1722 — 1723 1722 — 1723
II Сайф ибн Сұлтан 1723 — 1724 (үшінші рет) 1722 — 1724 (екінші рет) 1723 — 1724 (екінші рет) 1723 — 1725 (екінші рет)
Мұхаммед ибн Насыр әл Ғафур (бұл әулеттен шықпаған) 1724 — 1728 1724 — 1728 1725 — 1728
II Сайф ибн Сұлтан 1728—1742 (төртінші рет) 1728—1738 (үшінші рет) 1728—1741 (үшінші рет) 1728—1741 (үшінші рет)
II Әбд әл-Араб ибн Химиар әл-Ғафур 1739 — 1741
III Сұлтан ибн Мұршид 1742—1743 1738 1739 — 1741
II Әбд әл-Араб ибн Химиар әл-Ғафур 1743—1749 1741 — 1749

1737-1744 жылдары Нәдір шаһтың парсылары Оманды басып алуға әрекеттенді. Бұл әулеттердің ауысуына алып келді.

Суреті Аты Туған күні Қайтыс болған
күні
Билікке келуі Биліктен кетуі Ескертпе
 
Ахмет ибн Сейіт 1710 15 желтоқсан 1783 1744 15 желтоқсан 1783 Әулет негізін қалаушы; 1744-1749 жылдары - тек жағалау аймақтарында билік етті
 
Сейіт ибн Ахмет
(I Сейіт)
1741 1786 15 желтоқсан 1783 1786 Ахмет ибн Сейіттің ұлы
 
Хамит ибн Сейіт XVIII ғасыры 1792 1786 1792 Сейіт ибн Ахметтің ұлы
 
Сұлтан ибн Ахмет 1755 20 қараша 1804 1792 20 қараша 1804 Ахмет ибн Сейіттің ұлы
 
Сәлім ибн Сұлтан
(I Сәлім)
белгісіз 1806 20 қараша 1804 1806 Сұлтан ибн Ахметтің ұлы әрі қатарлас билеуші, сонымен бірге Сейіт ибн Сұлтанмен болған қатарлас билеуші
  Сейіт ибн Сұлтан
(II Сейіт)
5 маусым 1791 19 қазан 1856
20 қазан 1804


1806

Сұлтан ибн Ахметтің ұлы әрі қатарлас билеуші, сонымен бірге Сәлім ибн Сұлтанмен бірге; 1806 жылдан бастап — жеке-дара билеуші
1806 19 қазан 1856
 
Тубайни ибн Сейіт 1821 11 ақпан 1866 19 қазан 1856 11 ақпан 1866 Сейіт ибн Сұлтанның ұлы
 
Сәлім ибн Тубайни
(II Сәлім)
белгісіз белгісіз 11 ақпан 1866 1868 Тубайни ибн Сейіттің ұлы
 
Азан ибн Қайыс XIX ғасыры 30 қаңтар 1871 1868 30 қаңтар 1871 алғашқы оман имамы Ахмет ибн Сейіттің (1710—1783) шөпшегі, Сохар мен Рустактың губернаторы, Қайыс ибн Азанның ұлы (1813—1861)
 
Турки ибн Сейіт 1832 4 маусым 1888 30 қаңтар 1871 4 маусым 1888 Сейіт ибн Сұлтанның ұлы
 
Фейсал ибн Турки 1864 5 қазан 1913 4 маусым 1888 5 қазан 1913 Турки ибн Сейіттің ұлы
 
Теймур ибн Фейсал 1 қаңтар 1886 1965 5 қазан 1913 10 ақпан 1932 Фейсал ибн Туркидің ұлы; 1932 жылы ұлының пайдасына қарай тақтан бас тартты
 
Сейіт ибн Теймур
(III Сейіт)
13 тамыз 1910 19 қазан 1972 10 ақпан 1932 23 шілде 1970 Теймур ибн Фейсалдың ұлы; ұлының пайдасына қарай тақтан бас тартты
 
Қабыс ибн Сейіт 18 қараша 1940 10 қаңтар 2020 23 шілде 1970 10 қаңтар 2020 Сейіт ибн Теймурдың ұлы
 
Хейсам ибн Тарық 13 қазан 1954 Қазір аман сау 11 қаңтар 2020 Қазіргі уақытта Қабыс ибн Сейіттің інісі, Тарық ибн Теймурдың ұлы, 1970-1972 жылдардағы Оман премьер-министрі

Дереккөздер

өңдеу
  1. Сычев В. В. Әулет кітабы
  2. Эрлихман В. В. VIII тарау. ИСЛАМ ӘЛЕМІ. 6.8.1. Ибадит имамдары (шам. 600—1560), Oman  (ағыл.). Regnal chronologies. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 шілде 2009.(қолжетпейтін сілтеме)
  3. Атаулар Ерлихман В.В. көрсеткендей, жақшада Сычев В.В. көрсеткен нұсқасы берілген.
  4. Атаулар Ерлихман В.В. көрсеткендей, жақшада Сычев В.В. көрсеткен нұсқасы берілген.
  5. Атаулар Ерлихман В.В. көрсеткендей, жақшада Сычев В.В. көрсеткен нұсқасы берілген.