Орбитальдардың гибридтелу теориясы

Орбитальдардың гибридтелу теориясы. Көптеген элементтердің атомдары химиялық байланыстар түзуге өздерінің әр түрлі деңгейшелерінде жатқан электрондарын пайдаланады. Осыдан келіп бір элементтің әр түрлі пішінді орбитальдары басқа элементтің орбитальдарымен әрекеттескенде түзілген химиялық байланыстар беріктігі неге бірдей болады деген сұрақ туады. Бұл сұраққа тек элементтер атомдарының гибридтелу теориясы жауап береді.

• Бұл теория бойынша химиялық байланыс түзердің алдында атомның әр түрлі орбитальдарының пішіндері мен энергиялары бірдей, кеңістікте симметриялы түрде орналасқан жаңа гибридті орбитальдар болады. Жеке s – немесе р – орбитальдардың қатысуымен түзілген химиялық байланыстарға қарағанда гибридті орбитальдардың қатысуымен түзілген химиялық байланыстар мықтырақ болады. Өйткені гибридті орбитальдар басқа орбитальдарға қарағанда көбірек қаптасады.
• Екінші негізгі топша элементтерінің қозған күйлерінде бір s -, бір р –электрондары болады. Сондықтан бұл элементтердің бір s - , бір р –орбитальдарының гибридтелуінен пішіндері және энергиялары бірдей, бір –біріне 180° бұрыш жасай орналасқан екі гибридті орбитальдар тҥзіледі.

Үшінші негізгі топша элементтері атомдарының қозған кҥйлерінде бір s -,екі р – электрондары болады. Соған сәйкес олардың бір s – екі р –орбитальдарының гибридтелуінен кеңістікте бір – біріне 120° бұрыш жасай орналасқан үш sр2 – гибридті орбитальдар тҥзіледі. Төртінші негізгі топша элементтерінің атомдарының қозған күйлерінде бір s – үш р – электрондары болады. Осы электрондардың бір s -, үш р –орбитальдарының гибридтелуінің нәтижесінде кеңістікте бір – біріне 109° бұрыш жасай орналасқан және тетраэдрдің төрт бұрышына қарай бағытталған sp3 – гибридті орбитальдар түзіледі. Осындай 4sp3 – гибридті орбитальдардың қатысуымен түзілген төрт ковалентті байланыстың орналасуы тетраэдр тәріздес болады.