Оқшаулану (генетика)

Оқшаулану - ағзалардың бір-бірімен еркін будандасуының (панмиксия) шектелуі.

Оқшаулану панмиксия деңгейін төмендетіп туыстық некелесуді жиілетеді. Ал, бұл гомозиготалылар жиілігін көбейтіп популяция генофондтарының айырмашылықтарын тереңдете түседі. Оқшаулану популяцияаралық генотиптік айырмашылықтардың теңесуіне кедергі келтіріп популяцияларда тіршілік мүмкіншілігі жоғары болып келетін генотиптердің сақталуына, таралуына мүмкіншілік туғызады.

Оқшауланудың екі түрі белгілі:

1. географиялық оқшаулану
2. биологиялық оқшаулану.

Географиялық оқшаулану- жер қыртысының ерекшеліктері салдарынан кеңістікте оқшауланып орналасқан популяцияларды айтамыз. Мысалы, су, теңіздер, тау қыраттары арқылы бөлшектенген популяциялар. Гавай аралдарында құрлық ұлулары таулардың ойлы алқаптарын мекендейді және бір-бірлерімен қыраттар арқылы бөлінген. Олардың қыраттардан асып өтуіне топырақтың құрғақ болуы және ормандар кедергі келтіреді. Осының нәтижесінде бұл ұлулар популяциялары толық болмаса да бір-бірінен оңашаланып фенотиптік ерекшеленген.

Биологиялық оқшаулану- түрішілік ерекшелердің негізінде пайда болады және оның бірнеше түрлері белгілі:

1. экологиялық оқшаулану;
2. генетикалық оқшаулану.