Оңтүстік қазақтарының Қоқан хандығына қарсы көтерілісі

Оңтүстік қазақтарының Қоқан хандығына қарсы көтерілісі (1821) – Қоқан билеушілерінің басқыншылық саясаты мен езгісіне қарсы көтеріліс. Әлім (1801-1804 жылдары билік етті) және Омар (1809-1822 жылдары билік етті) хандардың тұсында қоқандықтардың басқыншылық саясаты күшейе түсті. Ұлы жүз жерінің батыс бөлігіне (Ұзынағашқа дейін), Талас алабына, Орта жүздің Ташкент пен Арыс өзені аралығындағы, Түркістан маңындағы жерлерге және Сыр бойындағы (Қазалыға дейін) Кіші жүз қазақтарына Қоқан билеушілері үстемдік жүргізді. Олар Қазақстанның оңтүстігіндегі Сайрам, Шымкент, Түркістан, Әулиеата қалаларын жаулап алып, қазақтарды сауда және қолөнер орталықтарынан айырды. Халықтан алатын алым-салық мөлшерін ұлғайтты. Ауыр салық пен қисапсыз көп міндетті жұмыстардан бас тартқан қазақ ауылдары шапқыншылыққа ұшырап, мал-мүлкі тоналды. Бұл саяси және әлеуметтік езгіге шыдамаған Сайрам, Шымкент және Түркістан қалаларының маңындағы қазақ рулары 1821 жылы Қоқан билеушілеріне қарсы көтеріліске шықты. Аз уақытта көтерілісшілер саны 12 мыңға жетті. Олар Шымкент пен Сайрамды алып, Қоқан ханының бекініс-қамалдарын қоршады. Бірақ көтерілісшілердің қару-жарақтары жеткіліксіз, әскери қуаты әлсіз еді, көтерілістің айқын мақсаты, жан-жақты ойластырылған жоспары болмады. Оның үстіне көтерілістің ырықтан шығып кетуінен қорыққан қазақ билеушілері Қоқан ханымен келісіп, көтеріліс басшысы Тентек төре Қоқанға мойын ұсынды. Көтеріліс қаталдықпен басылып, мыңдаған қазақ өлтірілді, тірі қалғандары құлға айналдырылды. Бірақ, бұл халықтың азаттық күресін тоқтата алмады. Жетісу өлкесінде де, Сыр бойында да халықтың басқыншыларға қарсы бітіспес күресі қанат жайды (қараңыз: Ұзынағаш көтерілісі).