Павлодар облысының жер қыртысы мен өсімдіктері

Павлодар облысының топырақ жамылғысының пайда болып таралуына географиялық жағдайы шешуші ықпал еткен. Солтүстікте сарғыш-қоңыр саздақтар, оңтүскке қарай жеңіл саздақтар, құмдақтар мен құмдар төселген жеңіл механикалық құрамның шөгінділерімен алмасып топырақ құраушы қызметін атқарады. Осы топырақ құрастырушылардың бәрі әр түрлі тереңдікте қызыл-қоңыр, көк-сұр неогенді тұзды батпақтармен төселеді, бірақ бұлар көп жағдайда топырақ жасауға тікелей қатыспайды, алайда таяу жатуы құрғақ климат пен жазықтың арнасыз болуы жағдайында топырақтың тұздануына ықпал етеді. Табиғи аудандандыру бойынша облыс аумағы орман дала және дала аймағына жатады.

І. Жылы қоңыржай құрғақ орманды далалар аймағы қарашігірі аз оңтүстік қара топырақты, қара топырақты жер қыртысы мен түрлі шөпті өсімдікті сор батпақты жер қыртысында қайыңды және теректі-қайыңды тоғаймен аралас келеді.

ІІ. Қоңыржай қуаң және жылы далалар аймағы қарашігірі аз оңтүстік қара топырағы мен қою каштанды сор топырақ кешені түрлі шөпті-дақылды өсімдіктермен аралас келеді.

ІІІ. Ыстық далалар аймағы қою каштанды сор топырағы қау-бетеге өсімдіктері аралас. Бұл аймақта қарағайлы орман ерекше көзге түседі.

IV. Ыстық күрт қуаң шөл далалар аймағы ашық-каштанды топырағы ермен-қау-бетеге өсімдіктермен. Орманды дала аймағы шеткі солтүстік бөлігін алып жатыр, шөбі бітік. Топырақтың беті 70-80%-ы өсімдікпен қарағай-тал-қарағай тоғайларымен көмкерілген. Бұл аймақ жауын-шашынның көптігімен және қорының қалыңдығымен, қысының суықтығымен және булану көлемінің аздығымен айырықшаланады. Осыған байланысты мұнда топырақ қыртысын ылғалдандыру мен жер асты сулары қорын толықтыруға қолайлы жағдай қалыптасқан. Екінші аймақ қуаң климатымен сипатталады. Үстіңгі беті тегіс те, булануды кемітуге қолайлы жағдай тудырмайды. Топырақтың жобалық жамылғысы 30-40% құрайды. Аймақ шығыс және батыс болып екіге бөлінеді.

Ертіс өзені екеуінің арасындағы табиғи шекара болып табылады. Шығыс бөлігі құмды және құмдауытты топырақты құрғақ бетеге-құмды-боз дала. Батыс бөлігі каштанды сор топырақты құрғақ дала. Оңтүстік-шығыстағы оң жағалау аймағы орманды.

Солтүстік аймақтарға қарағанда ыстық дала аймағында жауын-шашын аз жауады, бірақ оң температуралар сомасы көбірек, желі жиі де күшті. IV аймақ-ақ-сары каштанды аз жетілген топырақты жартылай шөлейт дала. Ол топырағында шымының аз болуымен және құрамының жұтаңдығымен сипатталады. 30 және одан азырақ пайызы шөппен көмкерілген.

Ертіс өзенінің жайылмасында аллювиалды-жайылмалы, батпақты, жайылмалы пішенді, жайылмалы пішенді-батпақты, жайылмалы батпақты топырақ басым. Топырақтар атауына сәйкес өсімдік өсетін жерлерде, тасқын сулардың ұзақ уақыт басып қалуынан пайла болады. Оң жағалауында Лебяжі ауданының шегінде ауқымды алқапты тегіс және дөңесті құмдар алып жатыр.

Сілтемелер

1. С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Мұрағатталған 19 маусымның 2008 жылы.