Паповавирустар

Паповавирустар — құрамында ДНҚ бар вирустар тұқымдастығы. Сыртында липопротеид қабығы жоқ, пішіні шар тәріздес. Папилломавирустар екі туыстан: папиломавирус және полиомавирустан тұрады. Диаметрі 45— 55 нм икосаэдрлі капсидтің құрамында м. с. 3 000 000 — 5 000 000 болатын қос тізбекті, сақиналы ДНҚ бар. Омыртқалы жануарлардың торша ядросында көбейеді, құрамында бестен жетіге дейін құрылымдық белок болады. Папилломавирустар кейбір түрлері ісік туғызады.Папилломавирустар кең таралған және эпителиятропты.Адамдарда эпителиялық қатерсіз ісіктер қоздыруға себепкер болатын папилломавирустардың 100-ден астам генотиптері белгілі (ДНҚ – гибридизация бойынша). Адамдардың папилломавирустары тері эпителиясын инфицирлейді және сол жерлерде өсін – өніп көбейеді. Эпителияның пролиферациялануын индуцирлеу нәтижесінде қатерлі емес сүйелдер, эпителиялық, ауызқуыстық және коньюнктивалық папиломаларқоздырады. Олардың онкогендік қасиеттері деболуы ықтимал (жатыр мойнының папиломасы, дисплазиясы, қатерлі ісіктер). Папилломавирустар екі туыстан: папиломавирус және полиомавирустан тұрады. Таксономиясы. Тұқымдастығы:Papillomaviridae Туыстастығы:Papillomavirus (сүйкл, жатыр мойнының карциномасын және дисплазиясын, қатерлі ісігін қоздырады). Құрылымы. Папилломавирустардың вирионының сыртқы қабаты болмайды, пішіні шар тәріздес. Икосаэдр типтес капсиді (диаметрі 55нм) 72 капсомерлер құрайтын 2 құрылымдық (капсидтік) ақуыздардан тұрады. Геномы – екіжіпшелі, сақиналы өте күшті ширатылған ДНҚ, 8 ертелік (ранние) және 2 кешеуілдік (поздние) немесе құрылымдық (капсидтік) гендері бар. Вирустық шамамен 120-дай генотиптерін ажыратады. Омыртқалы жануарлардың торша ядросында көбейеді, құрамында бестен жетіге дейін құрылымдық белок болады. Папилломавирустар кейбір түрлері ісік туғызады. Репродукциялануы иесінің жасушасына байланысты. Жасуша дақылдарында өспейді. Латентті вирус плазмида түрінде жасушалардың базальдық қабатында орналасады, бірақ тері немесе шырышты қабаттардың диффернцирленетін эпителиялық жасушаларында репродукцияланады. Ол үдемелі түрде жасушаның беткейлі қабаттарында өсіп – өніп көбейеді. Адсорбцияланып, базальдық жасушаларға еніп, вирион жасуша ядросына жетіп «шешінгеннен» (депротеинизациялану) кейін ертелік гендер мен ақуыздардың трансляциясы және ДНҚ-ның алғашқы репликациялануы жүре бастайды. Содан кейін бұл үрдіс вируспен инфицирленген супрабазальды эпителиялық жасушаларда жалғасады. Эпителиялық жасушалардың дифференциациялану кезеңінін аяқталуына қарай оның ядросында вирустық компоненттер жинақталып вириондар құрылады. Жаңадан пайда болған вириондар ядро бұзылған кезде шығады. Трансформацияға ұшыраған жасушалардағы вирустық геном жасуша геномына интеграцияланады. Резистенттілігі. Вирус 1сағат 〖50〗^0С-та ысытқанда тіршілік ету қабілеттілігін сақтайды, эфирдің әсеріне сезімтал емес. Эпидемиологиясы. Папилломавирустар тері беткейлі жарақаттанғанда, жыныстық қатынас кезінде және паринатальды жолмен беріледі. Әлемнің 9-13% тұрғындары осындай вируспен инфицирленген. Папилломавирусты инфекция – ең жиі кездесетін жыныстық инфекция. Өмір сүру кезеңінде еркектер мен әйелдердің 70%-да кездеседі. Патогенезі, клиникалық көріністері: Бұл инфекциямен науқастанушылық 18-30 жастағылар арасында жиірек байқалады. Кесел көбінесе симптомсыз түрде өтеді. Клиникалық көріністері қоздырғышына, патологиялық процестің қандай жерде орналасуына және иесінің жауап беру реакциясының айқындығына байланысты болады. Папилломавирустар әйелдердің қынабында, жатырында, несепағарының сыртқы тесігінде гениталдық сүелдер дамуын қоздырады. Еркектерде – жыныс мүшесінің басы мен бүрікбасының, ұмасының және арқы өтісінің (анусының) зақымдануы дамиды. Онкогенез (папилломавирустардың) – жасушалардың қалыптан тыс пролиферациялануы. Жасушаның пролиферациясы реттеуші гендермен оны тежеу немесе стимульдеуші – гендермен жасушалардың бөлінуін белсендіру арқылы басқарылады. Папилломавирустардың онкогенділігі геном құрылысының ерекшелігімен баланысты (сақиналы екіжіпшелі ДНҚ). Сүелдер және басқа қатерсіз ісіктердің жасушаларында вирус геномы өздігінше реципирленетін плазмидалар түрінде тұрақты сақталады. Тек қана сирек жағдайларда (белгісіз факторлардың әсерінен) вирустық геном иесінің хромасомасына тіркелуі мүмкін. Бұл кезде вирустық геннің айналасы өзгереді және жасушалық гендердің экспрессиясын бақылау бұзылады. Жасушалық циклды реттейтін ақуыздардың шексіз синтезделуі ісіктік өсудің пайда болуына әкеледі. Алдын алуы. Папиллома вирусына қарсы екпе жатыр мойыны обырының алдын алу үшін жүргізіледі және жатыр обырының пайда болуын төмендетуге мүмкіндік береді. Папиллома вирусын жұқтырудың жоғарғы шегі көбіне 16-20 жас аралығында. Вакцинаны жасөспірім қыздарға қолданудың өзіндік себебі бар. Егер екпе алғашқы жыныстық қатынасқа дейін жасалса, қатерлі ісікті болдырмауға кепілдік береді. Ал жыныстық қатынастан кейін салынса, тиімділігі алғашқыдай болмауы мүмкін. Сондықтан жастардың жыныстық қатынасқа ерте түсуіне байланысты екпе егу 11-12 жастағы қыздардан басталып отыр. Қазіргі таңда қатерлі ісік аурулары жасарып кетті. Бұрындары ол 40-50 жастағы әйелдерде кездессе, қазір 22-25 жастағы қыз-келіншектерде де байқалып жүр.