Парадигма ұғымы

Парадигма — қазіргі тандағы ғылым методологиясындағы негізгі үғымдардың бірі. Ол білімнің қандай да бір саласының ғылыми пайымдалуының даму сатысын белгілейді және оларға тән ерекшеліктерді көрсетеді, білім дамуының сатысындағы ғылыми бейнелеудің объектісін зерттеу әдістемесінің өзіндік сипатын анықтайды. Ғылымның парадигмалық мәселесі ғылыми білімдердің өз дамуында салыстырмалы дербестікке ие екендігін бейнелейді, өйткені таным процесінде рационалды дәлелденген жүйе ретіндегі ғылыми дәстүр пайда болып дамиды. Осы дәстүр ғалымдардың ғылыми іс- әрекеттерінің базалық негізін құрып, оларға өздерінің дербес ғылыми инструментарийін жасауға көмектеседі. Шынайы ғылыми тұрғыда дүниені қабылдаудың нәтижесінде ғылыми танымның осы сатысында дүниенің ғылыми бейнесі қалыптасады. Өте тар мағынада, парадигма — ғылыми проблемалар мен оны зерттеу мөселесінің қойылуы мен қалыптасуының логикалық моделі. Парадигма ұғымының құрылымы келесі қағидаларды қамтиды:
1. Ғалымдардың қазіргі бірлестігіне тән ғылыми принциптердің, сенімдердің, қүндылықтардың жиынтығы, осының негізінде ғалымдар өздерінің зерттеу объектісінің ғылыми картинасын, яғни ғылым пөнін жасайды.
2. Ғылыми зерттеулер үшін қолданылатын "пәндік матрица"деп аталатын техникалық тәсілдер, ғылыми инструментарийлер жүйесі және мұны игеру мен пайдалану нәтижесінде бірін-бірі түсінетін ғалымдардың бірлестігі жасақталынады.