Пенициллин

Пенициллин, толық атауы бензилпенициллин— түрлі микробтарға қарсы, іріңді жараны, өкпе қабынуын, баспа, соз және басқа ауруларды емдеуге қолданылатын антибиотик. Ол ең әсерлі антибиотиктердің бірі. Пенициллин көптеген іріңді бактерияларды қоса алғанда, бактериялардың көптеген түрін жояды.

Бірақ: ол іш өткенге, зәр шығаратын мүшелерге түскен инфекцияға, сегізкөз ауруына, көгеріп іскенге, әдеттегі салқын тигенге, қызылшаға немесе басқа да вирустық инфекцияларда көмектеспейді. Пенициллин миллиграммен (мг) немесе бірлікпен (бр) — бірлік өлшемімен өлшенеді. Пенициллин үшін 250мг=400000бр.

Қазір пенициллиннің түрі көп (экмоновоциллин, новоциллин). Ал феноксиметил пенициллинді ішуге болады. Пенициллиннің құрғақ түрін жараға себеді, ал ерітіндісімен жараны жуып емдейді.

Тарихы

1928 жылы өзінің «салақтығынан», Флеминг пенициллин препаратының негізін қалады. Ол Петри кеселерінің көгеріп кеткен біреуінің ішіне үңіліп, бактерия колонналарының мөлдір күйге енгенін байқайды. Соның арқасында ғылымға үлкен жаңалық әкеліп, бактериялық денелерді бұзатын пенициллин белсенді затын ойлап табады. Бастапқыда ол өзі ашқан жаңалықтың көмегімен дәрі жасауға болатынына аса сене қоймайды. Бірақ оның ісін Говард Флори мен Эрнст Борис Чейн деген мамандар 1940 - 1941 жылдар аралығында жалғастырып, пенициллинді тазалау әдісін тәжірибеге енгізді. Олар алғаш болып бактериялық инфекцияларға қарсы емдеу үшін қолданған.

Ал пенициллинді жаппай өндіру ісі Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде жолға қойылды. 1945 жылы Александр Флеминг пен жоғарыда аттары аталған екі ғалымға физиология және медицина саласы бойынша Нобель сыйлығы табыс етілді.

Қатері және сақтық шаралары

Көптеген адамдар үшін пенициллин аса пайдалы да сенімді дәрілердің бірі болып табылады. Пенициллинді шектен тыс қолдану оларға зиян келтірмейді, тек қаржысын ғана шығын етеді. Пенициллинді аз мөлшерде қолданған жағдайда ол инфекцияны толық жоя алмайды және бактериялар пенициллинге үйреніп, оған берілмейтін болып алады (оларды жою қиындайды).

Кейбір адамдарда пенициллин аллергиялық реакция туғызады. Қызыл таңдақтар немесе қызыл бөртпелер шығып, қышуы аллергиялық реакциялардың жеңіл түріне жатады. Бұл көбіне пенициллин шаншқаннан кейін бірнеше сағаттан немесе бірнеше күннен кейін пайда болып, бірнеше күндерге созылуы мүмкін. Антигистаминдер қышығанды басуға көмектеседі. Сиректеу жағдайда қауіпті реакциялар туғызады, бұл аллергиялық естен тану деп аталады. Пенициллинді шаншқаннан немесе ішкеннен кейін адамның беті кенеттен бозарып, дем алысы қиындайды да ол естен танады. Бұл жағдайда жедел эпинефрин (адреналин) қолдану керек. Пенициллинді қабылдай алмайтын адамдар таблетка түріндегі тетрациклинмен немесе эритромицинмен емделуіне болады. Пенициллиннен жазылатын көптеген инфекциялардан оның таблеткасын ішіп те ойдағыдай жазылуға болады. Пенициллинді егу оны таблетка түрінде қабылдаудан көрі қауіптірек. Пенициллинді ушыққан және аса қауіпті жұқпалы аурулар кезінде ғана шаншыу керек.

Пенициллинге берілмеу

Кейде пенициллин өзі бұрын жойып келген инфекцияларға қарсы әсер ете алмайтын болып қалады. Бұл бактериялардың пенициллинге берілмеу қасиеті қалыптасуынан болады, бұдан әрі пенициллин бұл бактерияларды жоя алмайды. Кейде пенициллинге берілмеу қасиеті қалыптасатын инфекцияларға мыналар жатады: импетиго (тері бөрітпесі), іріңді бөрітпе және сүйек инфекциясы (остеомиелит). Егер осы инфекциялардың біреуі әдеттегі пенициллиннен жазылмаса, басқа антибиотиктерді немесе пенициллиннің айрықша түрлерін (метициллин, нафциллин, оксациллин, диклксациллин) қолданып көріңіз, олар көмектесуі мүмкін. Бүгінгі таңда дүние жүзі елдерінің көпшілігінде соз пенициллинге берілмейтін болып алды. Кейде өкпе талауратуы пенициллиннен жазылмайды, мұндайда ко-тримоксазол немесе эритромицинді қолданып көріңіз. Пенициллинді шаншқан кезде, әрқашанда адреналин (эпинефрин) дайын тұрсын. Қандай да болмасын аллергиялық реакция бір-ақ рет болғанның өзінде ол адам ешқашан да пени-циллиннің немесе ампициллиннің ешқандайда түрін, таблеткасын да, шаншатынын да қабылдамауға тиіс. Өйткені екінші қайталанған реакция анағұрлым қауіпті болуы, тіпті өлтіріп жіберуі мүмкін. (Бірақ пенициллин ішкен кезде ішіңіз өтсе, ол аллергиялық реакциядан емес. Бұл үшін пенициллинді қабылдауды тоқтатуға болмайды).

Дереккөздер

А.А.Сүлейменов, М.Исамбаев. «Медициналық анықтама». «Қазақстан» баспасы. Алматы, 1968. −295 б.

Вернер, Дэвид. Халыққа медициналық жәрдем көрсету жөніндегі (Анықтамалық). Қазақ тіліне аударғандар: Айымбетов М, Бермаханов А.—Алматы: "Демалыс", "Қазақстан", 1994— 506 бет.

ISBN 5-615-01453-9 (Осы кітаптың кез келген бөлігін коммерциялық емес мақсатта көшіруге және таратуға басып шығарушылар арнайы рұқсат берген. Сол үшін оларға көп-көп рақмет!)