Петр Бернгардович Струве

Пётр Бернгардович Струве (1870 жылдың 26 қаңтарында (7 ақпан) Пермьде туылып —1944 жылдың 26 ақпанында Парижде қайтыс болған) — орыстың қоғамдық және саяси қайраткері, экономист, публицист, тарихшы және философ.

Өмірбаяны

Орыс марксизмінің бастауында Струве пермь губернаторы Бернгард Струвенің ұлы және астроном Василий Струвенің немересі болған. Баланың бойындағы саяси көзқарастар тым ерте қалыптасты, Струве естеліктері бойынша:

…1885 жылғыдай мен либерал және конституционалист болдым, үш жылдан соң мен социал-демократқа айналдым. Мен осциализмді жақтаушыға айналдым. — Менің Ленинмен кездесулерім. 1882 жылдан басап 3-ші гимназияда оқыды. 1889 жылы ата-анасының үйін тастап А. М. Калмыкова баспагерінің отбасында тұратын болды, Анна Елизарова-Ульянованың естелігі бойынша: "Струве менің отбасымда өсті, — гимназия жылдары оның тәрбиеленушісіне айналды, оның айтқанындай, өзінің басқа жолмен кеткен туған ұлына қарағанда Струве оған әлдеқайда жақын болды". 1889 жылы ол жаратылыстану саласында оқып, келесі жылы Петербург университетінің заң факультетінде оқиды. 1890 жылы сол жерде масксисттік ұйым ұйымдастырды. Бұл ұйымға А. Н. Потресов және М. И. Туган-Барановскийлер кірген. 1894 жылы ол заң факультетін аяқтайды. Кейін —университеттің доцент приваты лауазымына ие болды.

Либералды қозғалыста

Әрі қарай Струве марксизммен либерализмге ауысады, оның бұл жолы 1907 жылы аяқталады.

1900 жылдың жазында земство либералдарының конституционалисттік қанатымен, негізінде И. И. Петрункевичпен өз қарым-қатынасын жақсартады. Осылайша Струве барлық саяси бостандық идеяларын құптаушы антисамодержавиелік күштерді біріктіре бастайды. Қыста Мюнхенде Плеханов, Ленин, Потресов және Вера Засуличпен келіссөздері кезінде өз жақтарының құжаттарын шығарып отыратын басылымы «Қазіргі таңдағы байқап көру» (Современное обозрение) баспасын қаржыландыру туралы келіссөзге қол қояды. 1901 жылдың 17 наурызында Казанск алаңында болған демонстрацияға қатысады, бұдан кейін оны Тверьге айдауға жібереді. Оның табынушысы, баспагер Д. Е. Жуковский оған шет елде Ресей конституциялық басшылығына пропаганда жасайтын журнал шығару үшін қаражат ұсынады. Струве басшылықтан өзінің таныстары арқылы шет елге рұқсат алып, сол жылдың желтоқсанында Германияға кетеді.

Большевиктермен күрес

Большевиктердің қозғалысына Струве жақтамаушылықпен қарады. Желтоқсанда ол Донға кетті. Новочеркасскте Добровольчесттік әскердің құрылуының басталуы кезінде П. Н. Милюковпен бірігіп генералдар М. В. Алексеев пен Л. Г. Корнилов арасындағы дауды шешуге ықпал етті. Әскер кеңесінің мүшесі ретінде таңдалды. 1918 жылдың 18 ақпанында Дон әскерінің облыстан амалсыз соғысқа кетулері кезінде әскерилер азаматтарды өздерімен бірге алмауға тырысты. Сол себепті Струвеге әскерді тастап кетуге тура келді. Царицын арқылы ол өзінің жолдастарымен (Н.С. Арсеньев, Г.Н. Трубецкий және оның ұлы Костя) наурыз айының басында Мәскеуге кетіп қалады. Сол жерде тамыз айына дейін заңсыз тұрақтайды. Мамырда ең мықты антибольшевисттік ұйымның «Ұлттық орталығына» қатысып, оның мәскеудегі бөлімінде белсенді жұмыс атқарды.

Шығармалары

2004 жылы «Орыс жолы» баспасында «Саясатшының күнделігі (1925—1935)» кітабы басылып шықты, онда П. Б. Струвенің ресейде болып жатқан маңызды оқиғалары, 1920—1930 жылдардағы халықаралық, экономикалық, саяси және мәдени өмірі туралы туралы жазғандары бар.

Дереккөздер

• Пайпс. Р. Струве. Биография. В 2 т. — М.- Мәскеудің саяси зерттеулер мектебі — 2001.

• Роза Люксембург «Үшінші тұлғалар» және үш үлкен державалар. Струве - «Капиталдың жинақталуы» кітабынан алынған бөлімі

• В. И. Ленин Халықтықты экономикалық қамтамасыз ету, және оған Струве кітабындағы айтылған сын