Планетарий

Планетарий (жаңа лат. planetarіum, лат. planeta — планета, ғаламшар) — астрономия, космонавтика және Жер туралы ғылымдар бойынша көпшілікке арналған ғылыми-ағарту мекемесі. Мұнда дәрістер астрономиялық құбылыстарды көрсетумен қабат жүргізіледі.

Йена қаласындағы Цейсс планетарийі — ағарту мақсатында түңгі аспанды имитациялау үшін арналған оптика тарихындағы тұңғыш ғимарат пен аппратура.

Планетарийде аспан сферасы жұлдыздармен, планеталармен, жер серіктерімен, кометалар және метеорлармен бірге демонстрацияланады; күн және ай тұтылуын, Ай, Марс, Шолпан панорамасын және Жер шарының климаттық белдеулерін көруге болады. Демонстрация арнайы «Планетарий» аспабы арқылы жасалады. Демонстрациялар жиі астрономия, космонавтика және Жер туралы ғылымдар бойынша дәрістермен бірге жүргізіледі. Бұл дәл кигіз үй сияқты төбесі күмбез, ішіне жұлдыз кісі сиятын дөңгелек үй. Күмбездің ішкі беті жұлдызды аспанды сымбалдайды. Үйдің ортаснды аспан шырақтарының бейнелерін күмбез бетіне теңбіл-теңбіл дақ түрінде проекциялап түсіретін планетарий деп аталатын аспап тұрады. Аспан айналып тұпрғанда, қараңғыда қарап отырғна кісіге Күн,Ай. Планеталар, жұлдыздар көкжиектен туып, көтеріліп барып-барып батқан сияқты болып көрінеді. Қысқасы, күмбез бетіндегі шыырақтардың өзара орналасуы, қозғалуы дәл аспандағына сәйкес. Планетарий үлкен қалалардың бәрінде бар. Алматы обсерваториясындағы күмбезді үйлердің бә\ірі сондай планетарий. Планетарийге барған оқушы жастарға түсіндіруші адам, жасандыы аспанды көрсете отырып, әлемнің құрылысы туралы терең мәліме т берумен қатар, «Үркердің қызын Жеті қарақшының бір жігіті ұрлап алыпты» деген сияқты қызық аңыздарды да ескеріп айтып береді. Планетарийде телескоп, фуко маятнигі сияқты басқа да бақылау жүргізетін аспаптар болады. Әлемдегі тұңғыш планетарий Мюнхенде 1925 жылы салынған.

Сыртқы сілтемелер

• WPD (Worldwide Planetariums Database)

Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Planetariums