Псковитянка (опера)

Псковитя́нка — Николай Римский-Корсаковтың ең алғашқы операсы. Операда үш әрекет, алты сурет бар. Либреттосын композитор өзі Лев Мейдің біра атаулы сюжетіне жазды. Ең алғаш рет Эдуард Направниктің басшылығымен Санкт-Петербургтегі Мариин театрында 1873 жылы қойылды. 1894 жылы композитор оны жаңғыртты.

Қатынасушы адамдар

• Иван Грозный — бас;

• Князь Токмаков, Псковтегі әмірші — бас;

• Ольга, оның асыранды қызы — сопрано;

• Боярин Матута — тенор;

• Боярыня Степанида Матута (Стеша) — сопрано;

• Михайло Туча, әмірлік ұлы — тенор;

• Князь Вяземский — бас;

• Бомелий, корольдік емші — бас;

• Юшко Велебин, Новгородтан келген қуғыншы — бас

• Власьевна, анасы — меццо-сопрано;

• Перфильевна, анасы — меццо-сопрано.

Боярлар, опричниктер, халық.

Құрылымы

Оқиға Псковте және оның айналасында 1570 жылы болады.

Король наместнигі, Князь Токмаков үйіне жақын орналасқан бақ. Власьевна және Перфильевна аналары Псков жеріне қатайған король Иван Васильевичтің келе жатқандығы туралы сөйлесуде. Қыздар ойын ойнап жүр, арасында Токмаковтың асыранды қызы Ольга да бар. Ол Стеша деген құрбысымен Михаил Тучамен махаббаты туралы сөйлесуде. Власьевна қыздарға ертегі айтып отыр, бірақ Тучаның ысқырығы естіледі. Барлығы теремге кетеді. Тучаға тығылып Ольга келеді. Олардың арасында нәзік қойылым орнайды. Келе жатқан жүрісті естіген Туча қамаудың артына секіріп кетеді, ал Ольга бұталардың арасында тығылып қалады. Князь Токмаков өзінің ескі Ольганы атастырушы Матута бояринімен бірге кіріп келеді. Токмаков Матутаға, Ольга — оны асыранды қызы екенін, ның анасы— боярыня Вера Шелога екенін, әкесін танымайтынын айтады. Дыбыс естіледі. Ольга естіп қалған ақпаратқа қатты таң қалуда. Псковтегі алаң. Халық жүгіріп жүр. Алаңда новгородтық қуғыншы Юшка Велебин тұр, оның айтуы бойынша Новгород алынып, Псковке Иван Грозный келе жатыр. Токмаков және Матута псковичтіктерді шақырады.

Қызықты фактілер

• Операға либретто жазу жұмысы кезінде Римский-Корсаковқа П. И. Чайковский көмектесті, ол Корсаковқа Мея драмасы бойынша дайын либеретто берген, одан Римский – Корсаков кейбір фрагменттерін өз либереттосының үшінші әрекетінде қолданды. • Үшінші әрекеттегі екі әйелдер хорының текстін М. П. Мусоргский жазды. • «Псковитянка» 1954 жылы Үлкен театрдағы Евгения Светланованың басшылығымен қойылған ең алғашқы опера болған, осы операның 1999 жылғы қойылымы ең соңғысы болды.

Қойылымдар

• 1873 жыл 1 қаңтар — Мариин театры (дирижёр Направник; Иван Грозный — О. Петров, Токмаков — Мельников, Матута — Васильев 2-ші, Туча — Орлов, Ольга — Платонова, Власьевна — Леонова, Вяземский — Соболев).

• 1895 жыл 6 сәуір — 3-ші редакция, Петербургте, Панаев театрында қатысушылардың күшімен С.-Петербургский музыкалық жинақтар қоғамы; Токмаков партиясындағы — М. В. Луначарский.

• 1896 жыл — Мәскеулік жеке орыс операсы (дирижёр Бернарди, суретшілер Васнецов және Коровин; Иван Грозный — Шаляпин).

• 1901жыл — Үлкен театр музыкалық драма, прологпен бірге «Боярыня Вера Шелога» (дирижёр Альтани; Иван Грозный — Шаляпин)

• 1903 жыл — Мариин театры прологпен «Боярыня Вера Шелога» (дирижёр Направник, реж. Василевский, сур. Головин; Иван Грозный — Шаляпин).

Шетелде:

• 1909 жыл 11 мамыр — Париждегі «Шатле» театріндегі алғашқы шетелдік қойылым, орыс әртістерінің орындауында (дирижёр Черепнин, қойыл. Санина, хорм. Авранек; Иван Грозный — Шаляпин, Ольга — Липковская, Туча — Дамаев, Матута — Давыдов, Токмаков — Касторский, Юшко — Шаронов, күтуші— Петренко).

Басқа шетелдік қойылымдар: Милан (1912), Лондон (1913, орыс тілінде.; 1917), Манчестер (1918), Крефельд (1924), Барселона (1927, орыс тілінде.), Бирмингем (1955), Брюссель (1956), Палермо (1959).

Сілтемелер

«Псковитянка»/http://belcanto.ru/pskovityanka.html