Пу И
Айсиньгьоро Пу И (қыт. 愛新覺羅．溥儀, 爱新觉罗．溥仪, пиньинь: Aixinjueluo Pǔyi, 7 ақпан 1906 — 17 қазан 1967) — Цин Империясының соңғы императоры.
| Айсиньгёро Пуи 愛新覺羅．溥儀 | ||||
 Пу И. 1934 жыл | ||||
 | ||||
| Маньчжоу-го императорының туы | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 1 қаңтар 1964 жыл — 17 қазан 1967 жыл | ||||
| ||||
| 1 наурыз 1934 жыл — 18 тамыз 1945 жыл | ||||
| Тәж кигізу жорасы | 10 мамыр 1934 жыл | |||
| Премьер-Министр | Чжан Цзинхуэй | |||
| Ізашары | титулы белгіленді | |||
| Ізбасары | титулы жойылды | |||
| ||||
| 9 наурыз 1932 жыл — 1 наурыз 1934 жыл | ||||
| Премьер-Министр | Чжан Сяосюй | |||
| Ізашары | титулы белгіленді | |||
| Ізбасары | титулы жойылды | |||
| ||||
| 2 желтоқсан 1908 жыл — 12 ақпан 1912 жыл | ||||
| Ізашары | Айсиньгиоро Цзайтянь | |||
| Ізбасары | титулы жойылды | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Діні | буддизм | |||
| Дүниеге келуі | 7 ақпан 1906 жыл Ханзада Чуньның сарайы, Сичэн, Бейжің, Цинь империясы | |||
| Қайтыс болуы | 17 қазан 1967 жыл Дунчэн, Бейжің, Қытай | |||
| Жерленді | Бабаошан революциялық зират, 1995 жылы Батыс Цин қабірлерінің жанындағы зиратқа қайта жерленді | |||
| Династия | Айсинь Гьоро | |||
| Әкесі | Айсиньгёро Цзайфэн | |||
| Анасы | Юлань | |||
| Жұбайы | Ваньжун, Тань Юйлин, Веньсю, Ли Юйцинь, Ли Шусянь | |||
өңдеу  |
||||
_logo.svg){kind=logo}
.svg)
Өмірбаяны
өңдеу1906 жылы Пекинде Айсиньгьоро отбасында дүниеге келген. Ол Қытайдың 1908 жылға дейінгі императоры — Айсиньгьоро Цзайтяннің жиені. 1908 жылдың желтоқсанында Цзайтянь дүниеден өтті де, орнына екі жасар Пу И «таққа отырды». Оның орнына әкесі Цзайфень мемлекеттің шаруаларын жүргізді. 1912 жылғы Синьхай революциясынен соң Қытай Республикасы орнап, Цин империясы құлады. Алты жасар Пу И де өз билігінен жастай айрылды, бірақ «император» титулын сақтап қалды да, «тиым салынған қалада» тұра беруіне жаңа орнаған үкіметтің жетекшісі Юань Шикай да қарсы болған жоқ. Протокол бойынша оның дәрежесі «шетелдік монархпен» тең деп есептелді.
1917 жылдың шілдесінде Қытай билігі империя үкіметін аңсаған генерал Чжан Сюннің қолына өтті де, Пу И патша болып жарияланды. Бірақ екі жеті өтер-өтпесте антимонарх генерал Дуань Цижуя қайтадан Астананы басып алды да, Пу И тағы да биліктен шеттетілді. Бірақ император әулетіне Пекинде қалуына рұқсат берді. Тек, 1924 жылы 18-ге толған соң Пу И барлық мәртебесінен айрылды да, «тиым салынған қаладан» қуылды. Сөйтіп ол қарапайым ғана Қытай азаматымен құқы бірдей боп қалды.
1925 жылы ол Тянцзяньда өткен жапондар конгресіне қатысады да, жасырын ұйым құрады. Осылайша Жапон үкіметімен ара-қатынасын жақсартып алады. Кейін Жапон үкіметі Пу Иді Мачжурия мемлекетін қайта орнатуға көмек беруге шақырады. Олар бұл мақсаттарына жетіп, 1932 жылы Қытайды жапон әскерлері жаулап алады да, бірпартиялық монархия билігі бар Манчжурия үкіметі құрылады. Пу И жас мемлекеттің жоғарғы қызметтерінің бірін атқарады, ал 1934 жылы 10-мамырда Манчжурияның императоры боп тағайындалады. Сондай-ақ Манчжурия Қарулы Күштерінің бас қолбасшысы болады.
1945 жылдың 8 тамызындағы Ялта Конференциясынан соң КСРО әскері Манчжурияға үлкен күшпен шабуыл жасайды. Жапония үкіметі бұл кезде Хиросимаға тасталған атом бомбасынан есеңгіреп жатқан болатын. Сондықтан да Манчжурия оңай тізе бүгеді. Бас сауғаламақ болған Пу Иді Кеңес әскерлері тұтқындайды.
Қамауда жатқан Пу И 1949 жылы Иосиф Сталинге хат жазады. Өзін Қытай Үкіметіне тапсырмауды өтінеді. Сондай-ақ, Маркс пен Лениннің ілімдерімен танысқанын, социалистік дүниеге деген өз көзқарасын өзгерткенін де түсіндірмек болады.
1950 жылы Пу И Қытайға қайтарылады. Лионин провинциясындағы «қайта тәрбиелеуші» лагерге жіберіледі.
Арада тоғыз жыл өткен соң Пекинге қайта келіп, ботаникалық бақта жұмыс істейді. Сосын кітапханада қызмет атқарады. Халықтық билікті мойындайтынын ашық айтады. Мао Цзедунмен де жолығады. 1964 жылы ҚХР саяси кеңесшілерінің мүшесі болады. Мао Цзедуннің ұйғаруымен «Императордан қарапайым азаматқа дейін» атты естелік-шығарма жазады. Өзінің формальды ғана император болғанын баяндайды.
Жеке өмірі
өңдеуОл бес рет некелескен, бірақ бір де-бір перзент сүймеген. Вань Жун, Вэнь Сю, Тань Юйлин, Ли Юйцинь. Соңғы рет 1962 жылы медбике Ли Шусянмен некелесті. Оны белсіздік ауруына шалдыққан деушілер де болды.
1967 жылы 17 қазанда рактан қайтыс болды да, Баабошандағы (Бейжіңдегі қорым) патшалар зиратына жерленеді. 1995 жылы Цинцилиндегі әкесі жатқан қорымға қайта жерленеді.
Кинематография
өңдеуОның бейнесі Бернардо Бертолуччидің «Соңғы патша» телехикаясында сомдалған.