Республика (газет)
Республика (Орысша: Республика – деловое обозрение) немесе Голос Республики (Республика дауысы) жетісінде бір шығатын Қазақстандық орыс тілді газет. 2000-ы жылы Ирина Петрушова негізін қалаған газет — үкіметтің жемкорлығы туралы жазатын баспасоз ретінде танымал. 2005-і ж. мамыр айында газет ҚР Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігінің бұйрығымен жабылды.[1] Дегенмен, газет түрлі атаулармен басылып шығуын жалғастырды. 2012-і жылдың сонында, Манғыстау оқиғаларының бір жылдығы аясында, Қазақ құқық қорғау органдары «Республика» газеті офисіне басып кірді де тінту жүргізді. Айыптау үкім шығару қорытындысы жарияланбай тұрып қайтадан оның басылуы тоқтатылды.[2][3]
Тарихы
өңдеуРесейлік журналист Ирина Петрушова «Республика» газетін 2000-ы жылы ашты. Апта сайын басылып шығатын газет әуел баста Қазақстандағы бизнес және экономикалық мәселелерді қамтыды және де Назарбаевтың режимін сынайтын мақалаларды жиі шығарды. Сондай-ақ газет қаржы жанжалдары және күшейе түскен тамыр-таныстық туралы жазды.
Сондай жанжалдардың ішінде мұнайға байланысты кұқықтарды Президенттің тумаларының біреуне беру, Алматы әуежайына бөлінген қаражаттардың жоқ болып кетуі және Назарбаевтың қызы жалғыз өзі ұшақта ұшуы үшін Қазақ полициясы басқа туристтерді күштеп ұшақтан тусіру жайлары басылғын болатын.[4][5] «Республиканың» ең мағыналы болған мақаласы — Назарбаев 1 миллиард АҚШ долларын құрайтын мемлекеттік мұнай табысын Швейцариялық банк шотында жасырғаны болды.[4] Ал Қазақстан Үкіметінің мәлімдеуі бойынша бұл ақша 1998 жылы ұлттық экономиканы құтқару үшін пайдаланған төтенше қаражат болыпты.[4]
2001 жылдың қараша айында бір үкімет өкілі «Республиканың» бақылау үлесін сәтсіз сатып алуға тырмысты.[4] 2002 жылдың қаңтар айында Қазақстандық баспашылар газетті басудан бас тарта бастады: бір баспашының есік алдына адам бас сүйегі тастап кетілген жайтттан соң. Оның үстіне Қазақстандық сот «Республиканың» басылуына тиым салды. Бірақ газет «Басқа Республика» деген атпен басылуын жалғастырды.[4]
Петрушова «Республика» басылымын өзі жасау үшін цифрлық көшірме машинасын сатып алды. Бірақ содан соң газеттің офистері қорқынышқа ұшырай бастады. Халықаралық әйелдер күні Петрушоваға өлген кісі зиратына қойылатын гүл шоқтары жіберіліпті-мыс.[4] Тағы бірде «Республика» ғимаратына басы шауып тасталған ит ілініп қойылған. Оған “келесі рет болмайды” деген хат жапсарылған, ал иттің басы Петрушованың үйінің сыртында тасталып кеткен.[6][7] Осы ит оқиғасынан үш күн өткен соң газеттің офистеріне өртегіш бомбылар лақтырылып, офистер тұтасымен өртеніп кетті. Алматы полициясы басшысының орынбасары Наурызбай Қадырқожаевтің айтуынша, екі жиырма жасты күдіктілер оларға қазіргі кезде жұмысын тоқтатқан Республика Бизнес Ревьюді басқарған компанияның негізін салушы Мұратбек Кетебаев мамырдың 22-сі күні жасалған іс үшін 1000 АҚШ доллар эквивалентінде ақша уәде еткен, тіпті оларға Молотов коктелін жасау үшін шөлмектер мен оталатын сұйықтық берген екен. Кетебаев бұны қолдан жасалған және ақылға сыймайтын айыптау деп атады.[7]
Шілде айында салыққа байланысты айыптауға сәйкес Петрушоваға 18 ай мерзімді түрмеге қамау үкімі берілді. Бірақ бұл іс амнистияға жататын болып, Петрушова түрмеге түскен жоқ.[8] Осы істен соң ол елді тастап, Ресейге кетті. Жанұясының қауіпсіздігі үшін олардан арада тұрып, газетті Ресейде Интернет арқылы басылуын жалғастырды.[6]
Петрушова еңбегі үшін 2002 жылы АҚШта орналасқан мемлекеттік емес ұйым Журналистерді қорғау Комитетімен Халықаралық Пресса Бостандығы марапатымен марапатталды.[5]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Radio Free Europe/Radio Liberty: Kazakh Authorities Shut Down Independent Weekly, 2005-05-06
- ↑ Reporters Without Borders: Main Opposition Media Silenced in Space of a Month Мұрағатталған 15 желтоқсанның 2012 жылы., 2012-12-28
- ↑ Al Jazeera: Kazakh media fights against new restrictions, 2012-11-30
- ↑ a b c d e f New York Times: Bruised, but Still Jabbing Kazakh Heavyweights, 2002-07-13
- ↑ a b Committee to Protect Journalists: 2002 Awardee: Irina Petrushova
- ↑ a b Washington Post: Truth-Tellers in a Time of Terror Мұрағатталған 11 маусымның 2014 жылы., 2002-11-25
- ↑ a b Associated Press: Police make arrests in firebombing attack on Kazakh newspaper office Мұрағатталған 11 маусымның 2014 жылы., 2002-07-11
- ↑ Associated Press: Editor of independent Kazakh newspaper sentenced to prison, then amnestied, for alleged business violations Мұрағатталған 11 маусымның 2014 жылы., 2202-07-04
Сыртқы сілтемелер
өңдеу- Ресми сайты Мұрағатталған 20 шілденің 2020 жылы.