Ричард Бёртон
Ричард Бёртон (ағылш. Richard Burton, толық аты — Ричард Уолтер Дженкинс; 1925 ж. 10 қараша, Понтридифен — 1984 ж. 5 тамыз, Селиньи) — британдық актёр, «Оскар» сыйлығының жеті мəрте номинанты, сонымен қатар, «Алтын глобус», «Грэмми», «Тони» жəне «BAFTA» сыйлықтарының иегері. Танымалдылығының шыңында, 1960 жылдары Бёртон Голливудтағы ең жоғарғы төлемақы алатын актёрлердің бірі болып есептелетін. Жалпы халық арасында актёр есімі екінші жұбайы Элизабет Тейлормен қатар айтылады, себебі кезінде екеуінің арасындағы қарым-қатынас газеттердің бірінші бетінен түспейтін болған.
| Ричард Бёртон | |
| ағылш. Richard Burton | |
 Плащаница фильміндегі Ричард Бертон, 1953 | |
| Жалпы мағлұмат | |
|---|---|
| Туған кездегі есімі |
Ричард Уолтер Дженкинс |
| Туған күні | |
| Туған жері |
Уэльс, Понтридифен |
| Қайтыс болған күні |
5 қыркүйек 1984 (58 жас) |
| Қайтыс болған жері |
Швейцария, Селиньи |
| Азаматтығы | |
| Мамандығы | |
| Белсенді жылдары | |
| Марапаттары |
Британ империясының ордені |
| IMDb | |
| richardburton.com | |
2002 жылы Би-Би-Си хабар таратушы компаниясы өткізген сауалнама нəтижесінде тарихтағы ұлы британдықтардың бірі болып танылды.
Өмірбаяны
өңдеуУэлстағы Понтридифен (қазіргі кезде Нит — Порт-Толбот графтығы) ауылында дүниеге келген. Қарапайым шахтёрдың отбасындағы он үш баланың он екіншісі болған Бёртон Голливудта керемет табысқа жетіп, 1960 жылдары əлемдегі жоғары ақы төленетін актёр атанды.
Бёртонды рөлдерді таңдау кезіндегі талғамсыздығы үшін жиі жазғыратын болған. Сыншылардың міншіл көзқарасының нəтижесінде олар оның үздік актёрлік жұмыстарын көре алмады.
«Оскар» сыйлығына жеті рет ұсынылды (6 рет— үздік ер адам рөлі үшін, 1 рет — екінші реттік үздік ер адам рөлі үшін), бірақ жеңе алмады. Голливудта бұл жағдай қарсылық туғызды, нəтижесінде, 1970 жылы «Оскар» сыйлығын алған Джон Уэйн оны Бёртонға бергендей сыңай танытып, «Бұл негізі сенің статуэткаң» деп, өз наразылығын көрсеткен болатын.
Өмірінің соңғы жылдарында көптеген аурулардан азап шегіп, ұзақ уақыт алкогольге деген құмарлықтан емделіп, бала кезінде-ақ пайда болған никотинге тəуелділікті жеңе алмады. Бұның барлығы 58 жастағы Бёртонның Женеваның Селиния ауданындағы үйінде миына қан құйылуынан қайтыс болуына алып келді. Осыдан төрт күннен кейін қызыл костюмде жəне сүйікті поэты Дилан Томастың шығармалар жинағымен бірге жерленді.
Жеке өмірі
өңдеуБёртон бес рет үйленген, соның ішінде екі рет жұлдыз Элизабет Тейлордың жұбайы болып (1964—1974, 1975—1976), онымен бірге 11 фильмге түскен. Арасындағы ең ерекше фильм - тарихи шытырман оқиғалы «Клеопатра» (1963). Бұдан бөлек, актёрдің төмендегі жұбайлары болған:
- актриса Сибил Уильямс (1949—1963; екі қыздары бар — Кейт пен Джессика);
- модель Сьюзан Хант (1976—1982)
- бет əрлеуші Салли Хэй (1983—өмірінің соңына дейін).
Жастық шағында, Сибил Уильямсқа үйленгеніне қарамастан, актер Клэр Блуммен оның көзіне шөп салады, онымен бірге «Ашуланғанда артыңа қара» жəне «Суықтан келген тыңшы» фильмдеріне түседі. Бёртонның өлімінен кейін Блум оны өмірінің ұлы махаббаты деп атаған болатын.
Таңдаулы фильмографиясы
өңдеу| Жылы | Қазақша атауы | Түпнұсқалық атауы | Рөлі | 1953 | Шөл тышқандары | The Desert Rats | капитан «Тэмми» МакРобертс |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1953 | Плащаница | The Robe | Марцелл Галлион | ||||
| 1956 | Ұлы Александр | Alexander the Great | Ұлы Александр | ||||
| 1959 | Ашумен артыңа қара | Look Back in Anger | Джимми Портер | ||||
| 1962 | Ең ұзақ күн | The Longest Day | Би-Би-Си офицері, Дэвид Кэмпбелл | ||||
| 1963 | Клеопатра | Cleopatra | Марк Антоний | ||||
| 1963 | Өте маңызды азаматтар | The V.I.P.s | Пол Андрос | ||||
| 1964 | Бекет | Backet | Томас Бекет | ||||
| 1964 | Игуана түні | The Night Of The Iguana | Т. Лоуренс Шеннон | ||||
| 1964 | Гамлет | Hamlet | Гамлет | ||||
| 1965 | Суықтан келген тыңшы | The Spy Who Came in from the Cold | Алек Лимас | ||||
| 1965 | Не жаңалық, мысығым? | What's New Pussycat | ер адам | ||||
| 1966 | Вирджиния Вулфтан кім қорқады? | Who’s Afraid of Virginia Woolf? | Джордж | ||||
| 1967 | Адуын әйелді жуасыту | The Taming of The Shrew | Петруччо | ||||
| 1967 | Комедианттар | The Comedians | Браун | ||||
| 1968 | Бум! | Boom! | Крис Фландерс | ||||
| 1968 | Бүркіттер ғана ұша алатын жер | Where Eagles Dare | майор Джон Смит | ||||
| 1968 | Тәтті құмар | Candy | Макфисто | ||||
| 1969 | Мың күндік Анна | Anne of the Thousand Days | Генрих VIII | ||||
| 1972 | Көк сақал | Bluebeard | барон Курт фон Зеппер | ||||
| 1972 | Троцкийдің өлімі | The Assassination Of Trotsky | Лев Троцкий | ||||
| 1973 | Сутьеска | Sutjeska | Иосип Броз Тито | ||||
| 1973 | Римдегі өлтіру | Massacre In Rome | полковник Герберт Каплер | ||||
| 1974 | Саяхат | Il viaggio | Чезаре Брагги | ||||
| 1977 | Шайтанды қуушы | Exorcist II: The Heretic | Филип Ламонт | ||||
| 1977 | Эквус | Equus | Мартин Дайсарт | ||||
| 1978 | Жабайы қаздар | The Wild Geese | полковник Аллен Фолкнер | ||||
| 1978 | Күнәларды жіберу | Absolution | Годдар | ||||
| 1978 | Медузаның тиюі | The Medusa Touch | Джон Морлар | ||||
| 1979 | Темір крест | Breakthrough | сержант Рольф Штайнер | ||||
| 1984 | 1984 | 1984 | О’Брайен |