Роберт Эдвард Ли
Роберт Эдвард Ли (ағылш. Robert Edward Lee; 19 қантар 1807 жыл – 12 қазан 1870 жыл) — американдық әскери қызметкер, Америка Конфидеративтік Штаттарының армия генералы (31 тамыз, 1861).Солтүстіквирджиния және Конфедерация армиясының бас қолбасшысы. ХІХ ғасырдағы ең танымал американдық әскерилердің бірі.
| Роберт Эдвард Ли | |
| Robert Edward Lee | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Стрэдфорд, Уэстморленд аймағы, Виргиния, АҚШ |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері |
Лексингтон, Виргиния, АҚШ |
| Қызметі |
Америка Конфидеративтік Штаттарының армия генералы (general of the Confederate States Army). Солтүстіквирджиния армиясының бас қолбасшысы. |
| Әкесі |
Генри Ли |
| Жұбайы |
Мэри Анна Рэндольф Кастис |
Мансабы
өңдеуРоберт Эдвард Ли — 1791—1794 жылдар аралығындағы Вирджинияның губернаторы әрі Американдық ревалюцияның батыры атақты Генри Лидің (1756—1818) ұлы. Роберт Ли 1829 жылы Вест-Пойнттегі АҚШ Әскери академиясын тамамдады. 1846 жылға дейін инженерлік бөлімшелерде қызмет етті. 1846—1848 жж американ-мексикан соғысына қатысып, уақытша полковник атағын алды. 1852 жылы Вест-Пойнттегі суперинтендант постын, ал 1855 жылы Техас шекарасындағы 2-ші кавалериялық полкінің подполковнигі болып тағайындалды. Осы аймақта Роберт үндістермен күресті. 1859 жылы қазанда Джон Браунның аболициондық әрекеттерін басу мақсатында жұмыс жасады.
Отбасы
өңдеуМонро фортындағы қызметі кезінде Марта Вашингтонның шөбересі Мэри Анна Рэндольф Кастис ханымға (1808-1873) үйленеді. Мэри Анна Рэндольф Кастис — Марта Вашингтонның бірінші жұбайы Даниэль Парке Кастистен туған. Джорж Вашингтонның ұрпағы Джордж Вашингтон Парке Кастистің отбасындағы жалғыз қыз болды. Олар 1831 жылдың 30 маусымында Арлингтон-Хауз келіншектер үйінде үйленді. 3-ші артиллериялық полкі үйлену салтанатында құрметті қарауыл қызметінде болды. Лидің шамамен жеті бала –шағасы болды: үш ұл және төрт қыз. Олар:
- Джордж Вашингтон Кастис Ли (1832–1913); Конфедерация армиясының генерал-майоры және президент Дэвис Джефферсонның адъютанты. Үйленбеген.
- Мэри Кастис Ли (1835–1918). Күйеуге шықпаған.
- Уильям Генри Фицхью Ли ("Руни Ли") (1837–1891); Конфедерация армиясының генерал-майоры; екі рет үйленген.
- Энни Картер Ли (18 маусым, 1839 – 20 қазан, 1862); тиф ауруынан қаза табады. Күйеуге шықпаған.
- Элеонора Агнесса Ли (1841 – 15 қазан 1873); туберкулез ауруынан қайтыс болды. Күйеуге шықпаған.
- Роберт Эдвард Ли (1843–1914); артиллерияда армия капитаны болып қызмет етті. Екі рет үйленіп, екінші некесінен балалары бар.
- Милдред Чайлд Ли (1846–1905), күйеуге шықпаған.
Лидің барлық балалары, 1862 жылы қайтыс болған Энниден басқасы, әкелерін көріп өсті. Олардың барлығы да Вашингтон университетінің жанындағы Ли әулиетінің кішкене шіркеуінде жерленген.
Ли Уильям Рэндольф және Ричард Блэнд деген азаматтардың ұрпағы болып саналады. Сонымен қатар, Хелен Келлер және адмирал Уиллис Агустус Лидің алыс туысқаны болып келеді. 1864 жылдың 1 мамырында Ли генерал Эмброуз Хиллдің қызы Люси Ли Хиллдің кіндікәкесі болды.
Мексикандық соғыс
өңдеуЛи американдықтар мен мексикандықтардың арасында болған соғыста өзінің соғыс тактикасын керемет көрсетті. Ол Веракрустан Мехикоға бағытталған саяхатта Уинфилд Скоттың жанында адъютант қызметінде болды. Бұл соғыста адъютант Ли мексикан армиясының шабуыл жоспарын өзі дайындаған болатын. Соғыста мексикандықтардың жеңуі Ли құрған жоспарлар мен жеткізген ақпараттардың арқасында болды. 1847 жылы 18 сәуірде Сьерро-Гордодағы соғыстан кейін Ли майор уақытша дәрежесіне дейін көтерілді. Сонымен қатар, Эдвард Ли Чурубуско, Чапультепеке жанындағы соғыстарына қатысып, соңғысында жарақат алды. Соғыстардың соңына дейін подполковник, полковник уақытша дәрежелерінде болды. Бірақ оның тұрақты дәрежесі капитан болды. Бұл дәрежеде 1855 жылы кавалерияға ауысқанына дейін болды.
Дәл мексикандық соғыс кезінде Ли алғаш рет Улисс Грантпен кездесіп, бірге жұмыс жасады. Олар екеуі де Мехикоға жорық кезінде бірге әрекет етті. Грант квартирмейстер жұмысында біраз тәжірибе жинақтаса, Ли инженер қызметінде болды. Майдангерлер өз шеберліктерін Веракрус (Ли) және Молино-дел-Рей (Грант) жерлерінде керемет көрсете білді.
Соғыс аяқтала Ли үш жыл мерзімінде балтимор айлағындағы Кэрролл фортында қызмет етті. Осы кезеңде Ли әскери қызметінен бөлек Флорида картасын толықтырып, құрастырумен де айналысқан. Осы шақта Лиге Испанияға қарсы күресті басқаруын өтінген кубалықтардың ұсынысын қабылдамады.
1850-шы жылдар
өңдеу50-шы жылдар Эдвард Ли үшін қиын жылдар еді. Осы кезеңде Лидің жұбайы науқастанды. Соған байланысты жеке өмірінде дағдарыс кезеңін бастан өткерді. 1852 жылы Ли Вест-Пойнттегі әскери академияның суперинтенданты болды. Лидің бұл жұмысқа ешқандай құлқы жоқ еді. Дегенмен, әскери басқарманың шақыртуымен ғана келді. Осы кезеңде Лидің үлкен баласы Кастис Ли аталмыш әскери академияға оқуға түсті. Академияны 1854 жылы тамамдады.
1855 жылы Лиді Техастағы 2-ші кавалериялық полкке ауыстырды. Ол инженерлік корпус пен штаб жұмысын тастап, соғыс әрекеттеріне қатысуды мақсат етті. Эдвард Ли Кэмп-Куперде полковник Альберт Сидни Джонстың басқаруында қызмет етті. Мұнда қоныстанушыларды апачилар мен команчилердің шабуылдарынан құтқарды.
1857 жылы Лидің қайын атасы Джордж Вашингтон Парке Кастис қайтыс болысымен, оның отбасында қиын кезең басталды. Кастис қожалығы, плантациялары қараусыз қалғандықтан, Ли шару қожалығын қалпына келтіруді өз жауапкершілігіне алды.
Азаматтық соғыс
өңдеу1860 жылы АҚШ президенті болып Авраам Линкольн сайланды. Сайлаудың нәтижесі Оңтүстік Штаттардың бөлінуіне алып келді. Осылайша елде азаматтық соғыс басталды. 1861 жылдың наурызында президент өз қызметіне кірісіп, соғысты тоқтатпақ болды. Алайда, соғысты өз күшімен тоқтата алмай, Роберт Лиге соғысты тоқтату жөнінде ұсыныс білдірді. Бірақ Ли өзінің туған штаты Вирджинияға қарсы соғыса алмай, штат әскерін өз басқаруына алды. Нәтижесінде, президент Джефферсон Дэвистің әскери істер жөніндегі кеңесшісі болды. 1862 жылы Ли Солтүстіквирджинияның бас қолбасшысы болып, жетікүндік шайқаста барын салды. Булл-Ранеге шабуыл кезінде, Фредериксберг, Чанселорвилл түбіндегі шайқастарда ерлік көрсетті. 1863 жылы Вирджиниядан солтүстіктен келгендерді қуып шығып, соғысты Кеңес одағының аумағына қарай ойыстырғысы келді. Бірақ осы жылдың шілде айында азаматтық соғыстың ең өршіген аумағы Геттисберг шайқасында жеңіліс тапты. 1864—1865 жылдары Ли Улисс Гранттың басқаруындағы солтүстік әскеріне аямай соққы берді. Соғыстан кейін армияны Ричмонд пен Питерсбергтегі фортификациялық (бекініс сызықтары) аймақтарына көшірді. 1865 жылы ақпан айында Конфедерация армиясының командирі болып сайланды. Алайда осы уақытқа дейін Оңтүстік адам қапиталы, әскері, соғыс жарақтары және экономикалық мүмкіндіктерін жоғалтып, едәуір әлсіреп қалған еді. 1865 жылы 9 сәуірде Ли Аппоматтокс алдында капитуляцияға (тізе бүгу шарты) қол қойды.
Өмірінің соңғы жылдары
өңдеу
Азаматтық соғыс аяқталған соң бірнеше ай бойына емделіп жүрді. Онан соң Вашингтон колледжін басқарды (нәтижесінде Вашингтон және Ли атындағы университет). 1870 жылы 12 қазанда Роберт Ли қайтыс болды.
Батырдың атақтары
өңдеу
- 1 шілде, 1829 — 2-ші лейтенант шеніне дейінгі уақытша жоғырылату
- 21 қыркүйек, 1829 — 2-ші лейтенант (тұрақты шені)
- 1836 — 1-ші лейтенант (тұрақты шені)
- 7 шілде, 1838 — капитан (тұрақты шені)
- 18 сәуір, 1847 — майор әскери шеніне дейінгі уақытша жоғарылату
- 20 тамыз, 1847 — подполконик әскери шеніне дейінгі уақытша жоғарылату
- 13 қыркүйек, 1847 — полковник әскери шеніне дейінгі уақытша жоғарылату
- 3 наурыз, 1855 — подполковник (тұрақты шені)
- 16 наурыз, 1861 — полковник (тұрақты шені)
- 23 сәуір, 1861 — Вирджиния штаты армиясының генерал-майоры
- 14 мамыр, 1861 — Конфедерация жүйелі армиясының бригадалық генералы
- 31 тамыз, 1861 — Америка Конфедеративтік штаттары армиясының генералы
Пікірлер
өңдеуОл амбициясыз Цезарь, зұлымдықсыз Фридрих, эгоизмсіз Наполеон және сыйақысыз, марапатсыз Вашингтон болды.— Бенджамин Харви Хилл, 1874 жыл
Дереккөздер
өңдеу| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Robert Edward Lee |