Садко (опера)

Садко — жеті бейнедегі Николай Римский-Корсаковтың операсы. Либреттоны композитордың өзі Садко гусляры туралы орыстың батырлар жыры негізінде жазған екен. Алғаш реет ол Мәскеуде Евгений Эспозито басшылығымен 1897 жылы Солодовниковтың жеке операсында қойылды.

Құрылу тарихы

Музыкада Садко туралы аңызды дамытуды Римский-Корсаков 1867 жылы бастаған, ол кезде ол бір атаулы симфониялық поэма жазған болатын. Бұл шығарманың тақырыптары кейін операға енді. Операның музыкасында Римский-Корсаков орыстың халықтық тақырыптарын және «теңіз» леймотивтерін белсенді қолданады. Операның дәстүрлі түрде әрекеттерге бөлінуіне қарағанда «Садко» жеті бейнеден тұрады. Оларды автор қойылым кезінде үш әрекетке (бірінші және екінші сурет – бірінші әрекет; үшінші және төртінші сурет- екінші әрекет; бесінші, алтыншы, жетінші суреттер – үшінші әрекет, соңғы үш суреттер қойылым кезінде антрактсыз оркестрлік интерлюдиялармен бірге, музыканың тоқтауынсыз жүреді), немесе бес әрекетке (бірінші сурет – бірінші әрекет, екінші сурет және үшінші сурет – екінші әрекет; төртінші сурет – үшінші әрекет; алтыншы және бесінші суреттер – төртінші әрекеттер, оркестрлік интерлюдия арқылы музыканың тоқтауынсыз жүреді; жетінші сурет – бесінші әрекет) бөледі.

Операның құрылымы басты негізде «Садко бай қонақ» батырлар жырымен байланысты. Ол Афанасьевтің «Ұлттық орыс ертегілері» атты жинағымен қосылған. Әрекет уақыты XI—XII ғасырларға жатады, операда Новгород христиандығындағы, ежілгі орыс тірдік сенімдер көп болған кездердегі жартылай ертегі, жартылай тарихи кезеңге ауысты.

Партитурада айтылған көптеген сөздер, декорациялар мен баға берушілік сипаттамалар түрлі батырлар жырынан, әндерден, қастандықтар, жоқтаулармен байланысқан. Волхв Всеславич туралы батыр жыры мен Соловей Будимирович туралы өлең халықтық эпосынан алынған, тек кейбір қысқартулары мен өзгерістері бар. Сол себепті либреттода көбінесе батырлық жырдың өлеңдері сақталып, оның сипаттық ерекшеліктері айқындалған. ( «а», «а и» бөліктері және т.б.)

Мазмұны

Новгородтағы бай ағалар хоромасындағы той (сауда артелі). Нежата Волхв Всеславич туралы жыр орындайды. Садко кіріп келіп, қонақтар оның Новгород танымалдығы туралы өлең айтып беруін сұрайды. Бірақ Садко көпестерді бол мақтағаны үшін жазғырады. Ол Новгород танымалдығын жер шарына тарату үшін жиһанкездікті армандайды. Келіп отырғандардың бір бөлігі Садконы өлеңі үшін мақтайды, басқа бөлігі — мақтауға ызаланады. Үлкен айқай шу шығып, көбі Садкоға қарсы шығып, оны тойдан қуады. Садко кетіп, оларға өзінің өлеңдерін енді айтпайтынын айтады. Ол кеткеннен соң той жалғасады. Скоморохи Дуда және Сопель Садко сияқты өлең айтып, қонақтар күле бастайды.

Дереккөздер

1. ↑ Римский-Корсаков Н. А. Садко. Опера-жыр (клавир). — Л., Музыка, 1975

2. ↑ Женское окончание Волхова́ — царевна Волхова́-река — дано на основании свидетельства Афанасьева о таковых окончаниях древних названий рек, как например, Днепра́-река (Римский-Корсаков Н. А. Садко. Опера-былина (клавир). — Л., Музыка, 1975)