Сай-Өтес эксперименті

Сай-Өтес эксперименті (ресми емес атауы Маңғышлақ) – кеңес үкіметінің өндірістік мақсаттағы термоядролық жарылыстары (мақсаты шөлейт, құрғақ жерлерде су қорын жинауға арналған үлкен ойық жасау болатын) болып табылады.

Эксперимент 1969-1970 жылдары жүргізілген және бірнеше жерасты жарылыстары болған. Құжаттар бойынша, экспериментті атқару Орташа машинажасау министрлігіне жүктеліп, Сай-Өтес ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 100-115 шақырым жерден (қазіргі Маңғыстау облысы) эксперимент өткізуге орын бөлінген^[1]

Осы жобаның аясында үш сынақ өткізілген. Екі жарылыстың нәтижесінде эксперимент ішінара орындалып, жер беті аздап шұңқырайған^[2]. Бірақ эксперимент табысты болмады. Себебі жерастындағы тау жыныстары жарылған кезде бірақ үгітіліп кетпей, жиналған су кесек тастардың арасынан тоқтамай ағып кете берді^[3].

Сынақ саны	Мерзімі мен сынақ уақыты	Сынақ өткізілген мекендер координаталары	Шұңқыр тереңдігі	Қуаттылық күші	Түсініктемелер
№ 313 Сынақ Маңғышлақ-1	6 желтоқсан 1969 жыл 10:00	Скважина № 2Т 43°52′38″ с. е. 54°47′52″ ш. б. / 43.87722° с. е. 54.79778° ш. б. / 43.87722; 54.79778 ^(G) ^(O) ^(Я)	410 м	30 кт	Орта-Бұлақ кен орнындағы апатты ликвидациялауға В. С. Лебедев пен В. А. Разуваевпен қолданылған заряд.
№ 329 Сынақ Маңғышлақ-2	12 желтоқсан 1970 жыл 10:00	Скважина № 6Т 43°52′38″ с. е. 54°47′52″ ш. б. / 43.87722° с. е. 54.79778° ш. б. / 43.87722; 54.79778 ^(G) ^(O) ^(Я)	740 м	80 кт	Шұңқыр пайда болған жоқ.
№ 331 Сынақ Маңғышлақ-3	23 желтоқсан 1970 жыл 10:00	Скважина № 1Т 44°01′23″ с. е. 54°55′51″ ш. б. / 44.02306° с. е. 54.93083° ш. б. / 44.02306; 54.93083 ^(G) ^(O) ^(Я)	500 м	75 кт

Дереккөздер

↑ П. Л. Подвиг, О. А. Бухарин, Б. В. Железов және т.б. Стратегическое ядерное вооружение России 478. М, ИздАТ, isbn = 5-86656-079-8 (1998).
↑ И. А. Ахтамзян, Ядерный фактор в Центральной Азии, Южный фланг СНГ. Центральная Азия — Каспий — Кавказ: возможности и вызовы для России = The Cis Southern flank. Central Asia — Caspian — Caucasus: hrospects and challenges for Russia, М., Логос, 2003, isbn 5-94010-232-8, 201 бет
↑ А. В. Яблоков Миф о безопасности и эффективности мирных подземных ядерных взрывов 49-50, 147, 157. М, 2003.

[Strategy_Soil_displacement-1] П. Л. Подвиг, О. А. Бухарин, Б. В. Железов және т.б. Стратегическое ядерное вооружение России 478. М, ИздАТ, isbn = 5-86656-079-8 (1998).

[2] И. А. Ахтамзян, Ядерный фактор в Центральной Азии, Южный фланг СНГ. Центральная Азия — Каспий — Кавказ: возможности и вызовы для России = The Cis Southern flank. Central Asia — Caspian — Caucasus: hrospects and challenges for Russia, М., Логос, 2003, isbn 5-94010-232-8, 201 бет

[Yablokov-3] А. В. Яблоков Миф о безопасности и эффективности мирных подземных ядерных взрывов 49-50, 147, 157. М, 2003.

[1]

[2]

[3]