Салах әд-Дин

Салах ад-Дин Юсуф ибн Аюб (ағылш. Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb; Күрдше: سەلاحەدین ئەیوبی; араб.: صلاح الدين يوسف بن أيوب‎ ; c. 1137 - 4 Наурыз, 1193) – Мысыр мен Сирия (1171-93) Сұлтаны болған күрд мұсылманы. Үшінші крест жорығына қарсы мұсылмандарды басқарған. Билігінің шарықтау кезінде өзі негізін қалаған Аюбид династиясы Мысыр, Сирия, Ирак, Хиджаз және Йеменді билеген. Ол крест ұстаушыларға мұсылмандар қарсылығын бастап, ақырында Иерусалим крест ұстаушылар патшалығы құрсауынан Палестина бөлігін босатады. Сол себептен де, ол Араб әлемінде, Мұсылмандар, Күрдтер үшін де танымал ірі тұлға. Салах ад-Дин қатаң түрде Суни Исламды ұстанған. Ол ешқашан жеңілген жауларын жәбірлеп, өлтіріп немесе қинаған емес,[1][2] Хаттин соғысынан кейінгі кейбір оқиғаларды ескермегенде. Оның жалпы батырлық, сонымен қатар мейірбандық (chivalrous) қасиеттері Християндық тарихшылар да, әсіресе Моабтағы Керакты қоршауға алғанда, атап көрсетеді.

Салах ад-Дин ағылш. Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb
Мысыр және Сирия сұлтаны
Дамаскідегі Салах ад-Дин ескерткіші
Билік жылдары	1174–1193
Таққа көтерілуі	1174, Каир
Толық аты	Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb
Дүниеге келді	c. 1137–1138 Tikrit, Abbasid Caliphate
Қайтыс болды	Наурыздың 4 1193 CE (aged 55-56) Дамаск, Сирия
Жерленгенді	Umayyad Mosque, Дамаск, Сирия
Ізашары	Nur ad-Din
Ізбасары	Al-ˤAzīz ˤUthmān
Әкесі	Najm ad-Dīn Ayyūb

Салах ад-Дин, Мысыр Патшасы - 15-ші ғасыр қолжазба бетінен; сол қолында Еуропалық билік белгісі.

Салах әд-Дин Айюб әулетінің негізін қалаушы. Сирия сұлтанының Нұр әд-диннің әскер басыларының бірі - Айюб ибн Шадидың баласы. 1164, 1167, 1168 ж. Нұр әд-Диннің әскері қатарында Мысырды бағындырды және крест жорықтарына қарсы күресті. 1169 ж. Мысырдағы халифтің уәзірі болып тағайындалды. 1171 ж. Фатима әулетінен шыққан соңғы халиф Адид өлгеннен кейін, Египеттегі өкімет билігін басып алып, өзін сұлтан деп жариялады. 1174 ж. Нұр әд-Дин өлгеннен кейін, оның Сириядағы иеліктерін және оған шектес Ирак билеушілерінің ұсақ иеліктерін өзіне бағындырды. 1187 ж. С .әд-Д бастаған біріккен мұсылман әскерлері Хиттин түбінде кресшілерді талқандап, Иерусалимді алды.1189 жылдың қарсаңында Сирия мен Палестина кресшілерден толық азат етілді. С. Әд-Д. 3-крест жорықтары кезінде (1189-92) мұсылмандар әскерін басқарды. Ол кресшілерді күйрете талқандаған алғашқы мұсылман қолбасшысы болды. Осыдан кейін кресшілер Таяу Шығыстағы иеліктерінен біртіңдеп айырыла бастады. С.әд-Д-нің ішкі саясаты Мысырдағы жер иеліктерді бөліп беруге, медреселер салуға, алым-салықты азайтуға бағытталды.

Салах әд-Дин сұлтанның өмір жолының тарихи тізбесі

• 1138- Месопотамия жеріндегі Тикрит елді мекенінде дүниеге келді.
• 1164, 1167-1168 -Египетті жаулап алу жорықтарына қатысты. Крест жорықтарына қарсы күресті.
• 1169- Египет халифінің уәзірі болып тағайындалды.
• 1171- Египеттегі Фатимидтер халифатын бағындырып, Айюбидтер әулетінің негізін салды.
• 1174- Аббасид халифасы әл-Мұстади Салах әд-Динге сұлтан лауазымын берді. Салах әд-Диннің Дамаскіні жаулап алуы.
• 1182- Халебті бағындырды.
• 1186- ЖАзираны алды.
• 1187- Қайруанды толықтай бағындырды.
• 1187- Хиттин түбінде крестшілерді талқандап, Иерусалимді алды.
• 1188-1189- Салах әд-Диннің басқаруымен Сирия мен Палестина крестшілерден толық азат етілді.
• 1189-1192- Үшінші Крест жорығына қарсы мұсылмандар әсерін басқарды.
• 1192- Ағылшын Королі Арыстан жүректі 1 Ричард Салах әд-Диннен жеңілгенін мойындап, Рамлада бейбіт бітімге келеді.
• 1193- Сирияда Дамаск қаласында дүниеден өтеді.

Тағы қараңыз

• Тәңір хандығы

Қайнар көздер

• Baha ad-Din ibn Shaddad The Rare and Excellent History of Saladin — Ashgate, 2002. — ISBN 978-0-7546-3381-6.
• Bowman Alan K. Egypt After the Pharaohs — 1986.
• Gabrieli Francesco Arab Historians of the Crusades — Routledge & Kegan Paul, 1984. — ISBN 978-0-710-20235-2.
• Gibb H.A.R. The Life of Saladin: From the Works of Imad ad-Din and Baha ad-Din — Clarendon Press, 1973. — ISBN 978-0-86356-928-9.
• Gillingham John Richard I // Yale English Monarchs — Yale University Press, 1999.
• Grousset Rene The Epic of the Crusades — New York, 1970.
• Hindley Geoffrey Saladin: Hero of Islam — Pen & Sword, 2007. — ISBN 1-84415-499-8.
• Imad ad-Din al-Isfahani Conquête de la Syrie et de la Palestine par Salâh ed-dîn / C. Landberg — Brill, 1888.
• Lane-Poole Stanley Saladin and the Fall of the Kingdom of Jerusalem — Putnam, 1898.
• Lyons M. C. Saladin: the Politics of the Holy War — Cambridge University Press, 1982. — ISBN 978-0-521-31739-9.
• Minorsky V. Studies in Caucasian history — Cambridge University Press, 1957.
• Reston James Warriors of God: Richard the Lionheart and Saladin in the Third Crusade — New York: Anchor Books, 2001. — ISBN 0-385-49562-5.
• Runciman Steven A History of the Crusades: Volume 2, The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East — Cambridge University Press.
• Shahnaz Husain Muslim Heroes of the Crusades — 1998. — ISBN 1-8979-4071-8.

Сыртқы сілтемелер

• THE LIFE OF SALADIN AND THE FALL OF THE KINGDOM OF JERUSALEM (By Stanley Lane-Poole) In "btm" format Мұрағатталған 4 наурыздың 2009 жылы.
• Richard and Saladin: Warriors of the Third Crusade
• Rosebault Ch.J. Saladin. Prince of Chivalri
• De expugnatione terrae sanctae per Saladinum A European account of Saladin's conquests of the Crusader states. Үлгі:La icon
• Saladin: The Sultan and His Times, 1138–1193 Мұрағатталған 11 желтоқсанның 2012 жылы.

Дереккөздер

Regnal titles
Ізашары: Al-'Āḍid Fatimid Caliph of Egypt	Sultan of Egypt 1171–1193	Ізбасары: Al-Aziz Uthman
Ізашары: As-Salih Ismail al-Malik	Emir of Damascus 1174–1186	Ізбасары: Al-Afdal ibn Salah al-din