Салман ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд
Салман ибн Әбд әл-Ғазиз ибн Әбдірахман әл-Сауд (араб.: سلمان بن عبد العزيز بن عبد الرحمن آل سعود; 31 желтоқсан 1935, Эр-Рияд, Сауд Арабиясы) — Сауд Арабиясының мәлігі, премьер-министр және Сауд Арабиясы қарулы күштерінің бас қолбасшысы. Ол 2015 жылы 23 қаңтарда өзінің қандас ағасы Абдулла мәлік қайтыс болғаннан кейін мәлік және премьер-министр болды. Сауд әулетінің жиырмасыншы басшысы. Сауд Арабиясының негізін қалаушы Әбд әл-Ғазиз мәліктің Хасса әл-Сұдайриден туған 25-ұлы және Сұдайри жетіліктің алтыншысы. Таққа отырғанға дейін 2011-2015 жылдары Қорғаныс министрі және 1963-2017 жылдары Эр-Рияд губернаторы болды[1].
| Салман ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд араб.: سلمان بن عبد العزيز آل سعود | ||||
| ||||
 | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 23 қаңтар 2015 бастап | ||||
| Ізашары | Абдулла ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд | |||
| Мұрагері | Мұхаммед ибн Салман әл-Сауд | |||
| ||||
| 23 қаңтар 2015 бастап | ||||
| Ізашары | Абдулла ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд | |||
| Ізбасары | Мұхаммед ибн Салман әл-Сауд | |||
| ||||
| 16 маусым 2012 — 23 қаңтар 2015 | ||||
| Ізашары | Найеф ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд | |||
| Ізбасары | Мүкрин ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд Мұхаммед ибн Найеф әл-Сауд Мұхаммед ибн Салман әл-Сауд | |||
| ||||
| 2011 — 2015 | ||||
| Ізашары | Сұлтан ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд | |||
| Ізбасары | Мұхаммед ибн Салман әл-Сауд | |||
| ||||
| 1963 — 2011 | ||||
| Ізашары | Бадыр ибн Сауд әл-Сауд | |||
| Ізбасары | Саттам ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Білімі | Ханзадалар мектебі | |||
| Мамандығы | мемлекеттік қайраткер | |||
| Қызметі | саясаткер | |||
| Діні | ислам суннит бағыты | |||
| Дүниеге келуі | 31 желтоқсан 1935 (88 жас) Эр-Рияд, Сауд Арабиясы | |||
| Династия | Сауд әулеті | |||
| Әкесі | Әбд әл-Ғазиз ибн Әбдірахман әл-Сауд | |||
| Анасы | Хасса бинт Ахмет ас-Сұдайри | |||
| Жұбайы | Сұлтана ас-Сұдайри Фахда әл-Хислаян Сара ас-Сабии Мудаби ад-Дабиш Сұлтана әл-Халиди | |||
| Балалары | ұлдары: Фахд, Сұлтан, Ахмет, Әбд әл-Ғазиз, Фейсал, Мұхаммед, Сауд, Турки, Халид, Найеф, Бандар және Ракан қызы:Хасса | |||
| Әскери қызметі | ||||
| Әскер түрі | Сауд Арабиясының қарулы күштері | |||
| Атағы | Сауд Арабиясының барлық қарулы күштерінің бас қолбасшысы | |||
| Қолтаңбасы | 
| |||
| Салман ибн Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд Ортаққорда | ||||
өңдеу  |
||||
Ол Әбд әл-Ғазиз мәліктің тірі ұлдарының ең үлкені және әлемдегі ең кәрі монарх.
Өмірбаяны
өңдеуАлғашқы жылдары
өңдеуОл 1935 жылы 31 желтоқсанда Эр-Риядта (Сауд Арабиясы) дүниеге келді, Хасса бинт Ахмет ас-Сұдайриден Әбд әл-Ғазиз әл-Сауд мәліктің 25-ұлы болды. Ол алты ағайындымен бірге «Сұдайри жетілігі» деп аталатын топты құрады.
Оның алты аға-бауыры мен төрт әпкесі болды. Оның аға-бауырлары: Фахд мәлік (1921-2005), Сұлтан ханзада (1930-2011), Әбдірахман ханзада (1931-2017), Найеф ханзада (1933-2012), Турки ханзада (1934-2016) және Ахмет ханзада (1942 жылы туған), әпкелері: Лулуба (2008 ж. қай.), Латифа, Әл-Жаухара (2019 ж. қай.) және Жабахир (2015 ж. қай.).
Ол Мурабба сарайында тәрбиеленген. Бастапқы білімді Әбд әл-Ғазиз мәлік балалары үшін ашқан Эр-Риядтағы Ханзадалар мектебінде алды. Дін мен қазіргі ғылымды оқыды.
18 жасқа толғанда, әкесі оны 1953 жылы наурызда өзінің өкілі және Эр-Рияд аймағының губернаторы етіп тағайындады.
Кейінірек, 1955 жылы сәуірде Сауд мәлік оны министр дәрежесімен Эр-Рияд губернаторы етіп тағайындады. 1960 жылы желтоқсанда бұл қызметтен кетті.
1956 жылы Ұлыбритания, Франция және Израилдің Мысырға қарсы бірлескен басқыншылық (Суэц дағдарысы) кезінде Мысыр әскеріне ерікті ретінде кірді.
Білімі
өңдеуБастауыш білімін Эр-Риядтағы Ханзадалар мектебінде алып, дін мен заманауи ғылымды оқыды. 10 жасында меккелік әл-Харам мешітінің имамы әрі уағызшысы Абдулла Хаяттың жетекшілігімен Құран Кәрімді жатқа білген. Бала кезінен ғылымға қызығушылық танытты. Кейін көптеген құрметті дәрежелермен және беделді халықаралық сыйлықтармен марапатталды, соның ішінде:
- Ислам университетінің құрметті докторы (Медине, Сауд Арабиясы).
- Умм әл-Қура университетінің құрметті докторы (Мекке, Сауд Арабиясы).
- Ұлттық ислам университетінің құрметті докторы (Дели, Үндістан). Бұл құрметті дәреже әлемдік аренадағы көрнекті мемлекет қайраткері ретіндегі қайырымдылық қызметі мен білім саласына қолдау көрсеткені үшін берілді.
- «Васеда» университетінің заң ғылымдарының құрметті докторы (Жапония).
- Берлин-Бранденбург технологиялық және гуманитарлық ғылымдар академиясының «Кент» медалі (Германия).
- Халықаралық Ислам университетінің саяси ғылымдарының құрметті докторы (Малайзия).
- Ресей СІМ ММХҚИ құрметті докторы.
Эр-Рияд губернаторы
өңдеу1963 жылы ақпанда Эр-Рияд аймағының губернаторы болып тағайындалды. Бұл лауазымда 1963 жылдан 2011 жылға дейін 48 жыл қызмет етті. Губернатор ретінде Эр-Риядты орта қаладан ірі мегаполиске айналдыруға зор үлес қосты, елге туристер мен инвестиция тартуға атсалысты. Батыспен геосаяси және экономикалық қарым-қатынасты сақтады.
Губернаторлығы кезінде оның кеңесшілері Сауд Патша университетінен алынған жас, жоғары білікті технократтар болды. Өзі туып-өскен Эр-Риядтағы сарайынан аймақ губернаторы ретінде Эр-Риядты басқарды.
Ол осы лауазымды елу жылдан астам басқарды, Эр-Риядты орташа есеппен 200 мың адам тұратын қаладан 5 миллионнан астам халқы бар әлемдегі ең жылдам дамып келе жатқан астаналардың біріне айналдыруды тамаша басқарды.
Бұл кезең әдетте кез келген даму үдерісінде туындайтын күрделі қиындықтармен қатар жүрді. Дегенмен, ол өзінің жоғары қабілетін ынтасы мен табысқа жету арқылы көрсетті. Эр-Рияд қазір өңірдегі ең бай қала әрі аймақтық сауда және көлік орталығына айналды. Оның тұсында Эр-Рияд ірі инфрақұрылымдық даму жобаларының – заманауи жылдам күрежолдарының, мектептердің, ауруханалардың, университеттердің, мұражайлардың, спорт алаңдары мен стадиондардың іске асырылуының куәсі болды.
Өзге лауазымдары
өңдеуЭр-Рияд губернаторы лауазымымен қатар Сауд Арабиясында да бірқатар маңызды қызметтерді атқарды, олардың ішіндегі ең маңыздылары:
- Эр-Риядты дамыту жөніндегі жоғары комиссияның төрағасы.
- Дирияны дамыту жөніндегі жоғары атқару комитетінің төрағасы.
- Фахд мәлік атындағы ұлттық кітапхананың қамқоршылық кеңесі төрағасы.
- Әбд әл-Ғазиз мәлік үйінің директорлар кеңесі төрағасы.
- Әбд әл-Ғазиз мәлік Ислам ұйымының бас хатшысы.
- Салман мәлік атындағы Қоғамдық орталықтың құрметті төрағасы.
- Жеке Сұлтан ханзада университеті және Салман ханзада ғылыми шұратындағы Эр-Рияд ғылыми қайырымдылық ұйымының директорлар кеңесі төрағасы.
- Эр-Риядтағы науқастардың достары комитеті директорлар кеңесінің құрметті президенті.
- Әбд әл-Ғазиз ибн Баз атындағы қайырымдылық ұйымының қамқоршылық кеңесі құрметті президенті.
- Салман ханзада баспанамен қамтамасыз ету қайырымдылық қоғамының директорлар кеңесі төрағасы.
- Эр-Риядтағы жетім балаларға қамқорлық көрсететін қайырымдылық қоғамының директорлар кеңесі төрағасы.
Оның басшылығымен шетелде өз қызметін жүзеге асырған қоғамдар мен комитеттер
өңдеу- 1956 жылы мысырлық Суэц қаласында Израиль, Ұлыбритания және Францияның үшжақты агрессиясы кезінде зардап шеккендердің пайдасына қайырымдылық жинау комитетінің төрағасы.
- 1956 жылы Алжир зардап шеккендеріне қайырымдылық жинау жөніндегі бас комитеттің төрағасы.
- 1976 жылы Иорданияда қаза тапқандардың отбасыларына көмек көрсету жөніндегі халықтық комитеттің төрағасы.
- Палестина халқына көмек көрсету халықтық комитетінің төрағасы.
- 1973 жылғы Пәкістандағы зардап шеккендерге көмек көрсету жөніндегі халық комитетінің төрағасы.
- 1973 жылы Израильге қарсы соғыста Мысырға экономикалық және әскери қолдау көрсету халық комитетінің төрағасы.
- 1973 жылы Израильге қарсы соғыста Сирияға экономикалық және әскери қолдау көрсету халық комитетінің төрағасы.
- 1988 жылы Судандағы су тасқынынан зардап шеккендерге көмек көрсету жөніндегі жергілікті комитеттің төрағасы.
- 1990 жылы Ирактың Кувейтке басып кіруінен кейін кувейттік босқындарға көмектесу жөніндегі жергілікті комитеттің төрағасы.
- 1991 жылы Бангладештегі су тасқынынан зардап шеккендерге көмек көрсету үшін қайырымдылық жинайтын комитет төрағасы.
- 1992 жылы Босния және Герцеговинадағы мұсылмандарға көмек көрсету үшін қор жинау жоғары комитетінің төрағасы.
- 1985 жылдан 1992 жылға дейін араб, Еуропа елдері мен АҚШ-та өткен «Патшалық: кеше және бүгін» көрмесінің төрағасы.
- 2000 жылы Палестина интифадасын қолдау үшін қаржы жинау жоғары комитетінің төрағасы.
Қорғаныс министрі
өңдеу2011 жылдың қарашасында қорғаныс министрі болып тағайындалды. Ол бұл қызметте қайтыс болған ағасы мұрагер ханзада Сұлтанның орнына келді[2], ал ханзада Саттам Эр-Рияд губернаторы болып тағайындалды. Ұлттық қауіпсіздік кеңесіне де кірді[3]. 2012 жылдың сәуір айында Құрама Штаттар мен Ұлыбританияда болып, АҚШ президенті Барак Обамамен және Ұлыбритания премьер-министрі Дэвид Кэмеронмен кездесті[4][5]
Al Akhbar газеті бұл лауазымға тағайындалуына оның бітімгершілік және дипломатиялық қабілеттері, орта таптан шығуы (бұл оған мәліктік отбасындағы әкелер мен ұлдар арасында делдалдық жасауға мүмкіндік берді), сондай-ақ араб әлеміндегі және халықаралық саладағы (губернаторы қызметін атқарғанда орнады) кең байланыстарының арқасында болғандығы деп мәлімдеді.
Ағасы мұрагер ханзада Найеф қайтыс болғаннан кейін көп ұзамай 2012 жылдың маусымында Сауд Арабиясының тақ мұрагері[6][7], сондай-ақ премьер-министрдің орынбасары болып тағайындалды. «Рейтер» агенттігі оның тағайындалуын Абдолла мәліктің сақтықпен жүргізген реформаларының жалғаса беретіндігінің белгісі деп санады[8]. Сауд Арабиясының реформаторлары ханзада Салманның мәліктік отбасының басқа мүшелеріне қарағанда оппозиция өкілдеріне дипломатиялық көзқараспен қарайтынын айтты, бірақ оны саяси реформатор деп санауға болмайды[9]. Олар сондай-ақ Абдулла мәлік сияқты Салманның да саяси өзгерістерге емес, ең алдымен экономикалық жағдайды жақсартуға көңіл бөлетінін айтты.
Мәлік әрі Екі киелі мешіт сақтаушысы
өңдеуСауд Арабиясының тақ мұрагері бола отырып, 2015 жылдың 23 қаңтарында қандас ағасы Абдулла мәлік қайтыс болғаннан кейін бірден Сауд Арабиясының мәлігі һәм Екі киелі мешіт сақтаушысы болды. Сонымен бірге оның басқа қандас інісі Мүкрин тақ мұрагері және премьер-министрдің орынбасары болды. Салманның інісі — Мұхаммед ибн Найеф тақ мұрагерінің орынбасары және Сауд Арабиясы тағының мұрагері желісінде екінші болып тағайындалды.
Билік басына келгенін тойлау үшін ол мемлекеттік қызметкерлерге, зейнеткерлер мен студенттерге екі айлық өтемақы төлеуге, 500 мың азаматтық тұтқынға және 133 мың долларға дейін жететін айыппұлдарға кешірім беруге бұйрық берді. Сондай-ақ, шетелдік тұтқындарды елден шығару, одан кейін мемлекетке кіруге тыйым салу туралы үкімдердің күші жойылып, халықты электр қуатымен және ауыз сумен қамтамасыз ететін жаңа нысандардың құрылысына 20 миллиард доллар бөлінді. Сондай-ақ Сауд Арабиясы Суперлигасының футбол клубтарына, әдеби клубтарға, қайырымдылық қорлары мен кәсіподақтарға да қаржылай көмек көрсетілді.
Оның билігінің басталуы елдегі қылмыскерлерді өлім жазасына кесу санының күрт өсуімен сипатталды: 2015 жылдың 26 қаңтарынан 16 маусымына дейін 90 сотталған (салыстыру үшін, алдыңғы мәлік кезінде бүкіл 2014 жылы 87 өлім үкімі орындалды) өлім жазасына кесілді. 2016 жылдың басында шииттер жетекшісі Нимр ан-Нимрдің өлім жазасына кесілуі Иран мен Сауд Арабиясы арасындағы қарым-қатынастың бұзылуына әкелді. Жаңа мәлік тұсында оппозиционерлерге қарсы жәбірлер жалғасты. Мысалы, 2015 жылы апелляциялық сот Абдулла мәліктің Әли Мұхаммад әл-Нимрді 2012 жылғы шерулерге қатысқаны үшін үкімін күшінде қалдырды. Тіпті мәліктің туыстары да өлім жазасынан құтылмады. Мәселен, 2016 жылы ханзадалардың бірі осыдан үш жыл бұрын төбелесіп, адам өлтіргені үшін өлім жазасына кесілді.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ al Baker, Basheer. Prince Salman Seeks Balance in Saudi Transitional Period, Al Akhbar (3 қараша 2011). Тексерілді 23 сәуірдің 2012.
- ↑ Saudi Arabia names Prince Salman as new defence minister, BBC News (5 қараша 2011).
- ↑ The Allegiance Council, APS Diplomat News Service (27 қазан 2011).
- ↑ Saudi Prince dead, Salman likely successor, Trade Arabia (16 маусым 2012).
- ↑ Al Saud move with speed to reconfigure top team after Nayef's death (en) // Gulf States Newsletter : journal. — 2012. — Т. 36. — № 926.
- ↑ Patrick, Neil. Saudi Arabia: Crown Prince's death raises succession questions, BBC (17 маусым 2012).
- ↑ Roberts, David Saudi Succession after the Death of Crown Prince Nayef (en) // RUSI Analysis : journal. — 2012.
- ↑ McDowall, Angus. Saudi appoints Prince Salman as crown prince, Reuters (18 маусым 2012).
- ↑ Allam, Abeer. Saudi Arabia: In a restless realm, Financial Times (26 тамыз 2012).