Сапа

Сапа — белгілі бір материалдық және рухани қажеттіліктерді қанағаттандыруға мүмкіндік беретін пайдалы қасиеттердің жиынтығы. Беріктік, төзімділік, үнемділік, көркемдік-эстетикалық т.б. көрсеткіштерімен сипатталады.

Сапа түсінігі

Сапа – белгілі бір материалдық және рухани қажеттіліктерді қанағаттандыруға мүмкіндік беретін пайдалы қасиеттердің жиынтығы. Беріктік, төзімділік, үнемділік, көркемдік-эстетикалық т.б. көрсеткіштерімен сипатталады. Сапа өміршеңдік циклінің сатысына қарай бағаланады: жобалау кезінде құрылғының (құралымның) Сапасы бағаланады; дайындау кезінде технологияның мүмкіндіктеріне сай келуі, пайдалану кезінде атқарымдық сапасы бағаланады. Сапаны айқындайтын қасиеттер абс., салыстырмалы немесе үлестік болуы мүмкін және субъективтік, объективтік немесе сараптамалық жолдармен (мыс., квалиметриялық құралдармен) өлшенеді.

Тех. тәсілдері: шикізатты, материалдарды, операциялық бақылау; дайын өнімді, жабдықты, жарақты, құрал-сайманды, жұмыскерлердің біліктілігін бақылау. Сапа көрсеткіштері, оларды тексеру және келісілген талаптарға сай келу тәртібі сатушы (дайындаушы) мен сатып алушы (пайдаланушы) арасында жасалған сату-сатып алу шартында көрсетіледі. Сапа өндіруші немесе экспортшы беретін сапа сертификатымен де куәландырылуы мүмкін. Импортталатын өнімге мемлекеттік инспекциялар немесе басқа бір уәкілетті органдар оның құлақтандырылған қасиеттерге сай келетінін, қауіпсіз екендігін куәландыратын сапа сертификатын береді.

Сапа анықтамасы

«Сапа» түсінігін нақтылай отырып, А.Д. Шадрин әдебиетте сапа ұғымы әртүрлі қарастырылғандығын көрсетеді. Алайда сапа ұғымдарының негізгі айырмашылығы әміршілдік-әкімшілік және нарықтық экономикадағы оның түсінігі арасында жатыр. Әміршілдік-әкімшілік экономикада сапа өндіруші ұстанымы бойынша түсіндіріледі. Нарықтық экономикада сапа тұтынушы тарапынан қаралады. Өнімнің немесе қызмет көрсетудің сапасы, Ю.И. Любимцевке сәйкес тұтыну үдерісінде өзін таныта алады. Өнімнің сапасы туралы тұтынушылардың талаптарына сәйкестігі тұрғысынан түсінік нарықтық экономика жағдайында орын алған. Өнімдердің сапасын анықтау үшін осындай тәсілді пайдалану идеясы Нидерланд ғалымы Дж. Ван Этингер мен Дж. Ситтигке тиесілі. Олар ғылыми біліктіліктің ерекше бағытын жасады. Квалиметика - бұл сапа көрсеткіштерін өлшеу және сандық бағалау. Квалиметрия өнімнің сапалық сипаттамаларын сандық бағалауға мүмкіндік береді. Квалиметрия өнімнің қасиеттерін үлкен санының қызғаныш сапасы фактісінен шыққан. Өнімнің сапасын бағалау үшін тек оның сипаттары туралы деректер жеткіліксіз. Өнім қолданылатын жағдайларды ескеру қажет. Т.А. Салимованың пікірі бойынша, егер тұтынушы маңыздылығына қарай тауар қасиеттерін тәртібімен топтастыра білсе, сапа сандық белгілермен көрсетіледі. Демек, өнімнің оған қойылатын талаптарға сәйкессіз болған жағдайда, кез келген тұрақты шара ретінде көрсетілуі мүмкін, бұл әдетте ақша түрінде болуы мүмкін. Сонымен қатар, сапаны өндіруші мен тұтынушының ұстанымынан бөлек қарастыруға болмайды. Техникалық талаптарда (ТТ) жазылған шарттарда көрсетілген техникалық-пайдаланушылық, өндіріс орнын жүргізу және басқа да сапа параметрлері қамтамасыз етілмей өнімдер құжаттандырылмайды. Сапаны бағалау үшін маңызды әртүрлі нақты қасиеттерді пайдалану құндылығына байланысты болып келеді. Л.В. Быкардов, П.Д. Алексеевтердің пікірінше сапаны бағалау төмендегі негізгі қасиеттермен жүзеге асырылады: -ғылыми және технологиялық жетістіктерді өндіруде материалдандыруды көрсететін техникалық деңгей; -эстетикалық сезіммен, көзқараспен байланысты қасиеттер кешенімен сипатталатын эстетикалық деңгей; -өнімді пайдаланудың техникалық жағымен (өнімді жөндеу, түзету амалдары және т.б.) байланысты операциялық деңгей; -техникалық сапа, ол өнімнің қолданылуында (қызметтегі дәлдік, сенімділік, ұзақ мерзімділік) мақсатты және нақты пайдалану қасиеттерінің үйлесімді байланысын білдіреді. Заманауи әлемдік өндірістің басым бөлігі тауарларды өндіру болып табылады. Сондықтан, кез келген өндiрiлген өнiм қолданылатын мән мен құндылықты бiлдiредi. Демек, сапа – бұл кәсіпорын қызметінің барлық аспектілерінің тиімділігін көрсететін күрделі ұғым. Сапа туралы түсінік ғылыми қоғамдастық тарапынан бірнеше рет талқыланды. А.Д. Шадриннің айтуы бойынша, халықаралық стандарттардың негізгі талаптарын қолдану қазіргі заманғы сапа тұжырымдамасын қалыптастыруда үлкен рөл атқарды. Сапа мәселелерінің халықаралық стандарттарының негізгі талаптарын қолдану нәтижесінде адамның және қоғамның табысты дамуы үшін өмірдің, әлеуметтік-экономикалық негізін анықтайтын іргелі санаттардың бірі ретінде сапаның тұжырымдамалық көрінісі пайда болды. Сападағы бұл көрініс өте көп және өнім мен қызмет сапасын жақсартудың маңыздылығын айқындайды.