Саяқ соналар

Саяқ соналар
Сколия
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Буынаяқтылар Табы: Жәндіктер Сабы: Жарғақ қанаттылар‎ Ұлы тұқымдасы: Vespoidea Тұқымдасы: Scoliidae
Кіші тұқымдастары
Scoliinae Proscoliinae

Қоректенуі мен өмір сүруі

Саяқ соналардың тұтас аналықтары өз дернәсілдерін нағыз “тірі сүрмен”-қимылсыз жәндіктермен,олардың балаңқұрттарымен немесе өрмекшілермен қоректендіреді.Алып сколия Еуропа мен Орта Азияны мекендейді,сол сияқты Кавказ тауында ұшырасады.Бұл 4,5 см-ге жететін өте ірі және қара реңді сона.Денесін ашық сары таңбалар қаптаған.Қорқынышты түріне қарамастан,ол басқыншы емес,өйткені улы бізгегі оған ұясын қорғау үшін қажет.Сколия аналықтары олжасын іздеп жер бетімен жүгіріп жүреді.Негізінен сона топырақта,орман шымында немесе шірік томарда өмір сүретін мүйізше қоңыздың немесе бұғы-қоңыздың дернәсілдерін азық етеді.Олжасын тапқан бойда сколия мүлтіксіз дәлдікпен оның құрсақ жүйке жүйесін бізгекпен шаншып алады.Бұл ине олжасын өлтірмейді,жай жансыздандырады.Оның қимылсыз қалғанына көзі жеткен соң,сона денесіне бір жұмыртқа салады.Одан шыққан жатыпішер дернәсіл өз қожасының жабынын кеміріп,оның тіндерімен қоректене бастайды.Алдымен ол дәмсіз әрі маңызсыз мүшелерінен (бұлшықет,майлы дене,ішек) дәм татады,”тәттіге” жүйке және қан тамырлары жүйесін сақтап қояды.Нәтижесінде жансызданған олжа соңғы сәтке дейін тірі қалпында қалады,ал дернәсіл жаңа тіндерді тағам етеді.

Megascolia procer

Кейбір саяқ соналар алдымен ін қазады,содан кейін осында жансызданған жұлдызқұрттарды,шегірткелерді,көбелектерді тасып әкеледі.Сона олжасын ауамен жеткізеді немесе мұртынан тартып жермен сүйреді.

Тұқымдасы

Саяқ жол соналары-індерін жақсы тегістелген топыраққа-соқпаққа,үлкен жолдардың ортасына салатын болғандықтан осылай аталған.Бұл соналардың бірқатары өрмекшілердің белгілі бір түрлерін олжалауға мамандалады.Мәселен,жол соналары қасқыр-өрмекшілерді аулайды,мамық соналар уы адамдар мен үй жануарлары үшін өте қауіпті қарақұрттардың ізіне түссе,каликургтер ірі бүйілерге жаудай тиеді.ал Оңтүстік Америкада тіпті алып сабалақ құсжегіш-өрмекшілермен айқасатын соналар тіршілік етеді.Мұндай соналардың бізгегі өте жақсы жетілген,және олар ақылға сыймас дәлдікпен шаншиды.Олардың жүгін жеңілдететін бір нәрсе,өрмекшінің барлық қозғалысын кеудесінде орналасқан біртұтас жүйесі басқарады.Шешуші соққы жұмсамай тұрып,сона бізгегін өрмекшінің ауыз қуысына пісіп алады,өйткені оның улы хилецерін залалсыздандыру қажет.Олжасын қимылсыз қалдырып,сона жақыннан жайлы орын іздейді және ін қазуға бел байлайды.Уақыт өткен сайын ол өз жұмысын тоқтатып,олжаның орнында жатқандығын тексеріп қарайды.Содан кейін ол тірі,бірақ жансызданып қалған өрмекшіні інге жеткізіп,оған жұмыртқасын енгізеді,кіріс тесігін мұқият жауып,жоғарыдан тастарды,қылқандарды,қабық қиқымдарын тастайды.

Scoliidae түрлері

• Sсolia m. maculata Dr.
  • S. hirta Schr.
• S. q. quadripunctata F.
  • S. d. dejeani v.d. Lind.

Scoliidae тұқымдастары

• Proscoliinae
  • o Proscolia Rasnitsyn, 1977
  • Scoliinae
• o Campsomeriella Betrem, 1941
  • o Colpa Dufour, 1841
  • o Dasyscolia Bradley, 1951
  • o Micromeriella Betrem, 1972
• o Megascolia Betrem, 1928
• o Scolia Fabricius 1775

Сыртқы сілтемелер

• • http://www.apus.ru/site.xp/049050057056049.html

Дерек көздер

• Балалардың энциклопедиясы РОСМЭН,Жәндіктер,Мәскеу Росмэн 2012.