Сомбреро галактикасы
Сомбреро галактикасы (Messier 104, ағылш. M 104, NGC 4594, қаз. Мессье 104, М104, "Шиқалпақ галактикасы" деп те атауға болады, "сомбреро" Мексикалық қалпақ үлгісін көрсетеді) — Бикеш шоқжұлдызындағы Sa-Sb түріндегі спиралді (үйрілмелі) галактика есептеледі. Оның жарқырауы +8.7, жерден 28 млн жарық жылы қашықтықта орналасқан. Бұл галактиканың диаметрі шамамен 50 000 жарық жылы, үлкендігі Құс жолы галактикасының 30％ -шамасында.
Астрономдар алғашында оны сақинасы кішкентай, нәзік спиралді галактика деп түсінген болатын. Бірақ Спитцер ғарыш телескобы түсірген суреттерге негізделгенде, айналасындағы "қалпақ жиегі жолағы" бұрынғыдан әлдеқайда ауқымды эллипис галактика екендігі мәлім болды.[1] Бұл галактиканың жұлдыз шамасы +9.0 болып, жай телескоптармен де байқауға болады. Кейбіреулердің айтуынша, Сомбреро галактикасы Құс жолының 10 млн мегапарсек (megaparsecs) радиусы аумағы ішіндегі ең жарық галактика есептеледі екен.[2]
Ол өзегінде Қара құрдымы бар, жарқырауы күшті алып галактика есептеледі. Оның әсіресе экваторға жақын аумағында жұлдызара тозаңнан құралған қараңғы өңір бар. Оның келбеті көркем болғандықтан көптеген обсерваториялардың, тіпті кейбір арнаулы сурет түсіретін астроәуесқойлардың маңызды нысанына айналған.
Байқалуы
өңдеуОл 1781ж. 11 мамырда Мессьенің бақылауы барысында тұңғыш рет тіркелді және ол Мессье екінші рет жасаған Галактикалар мен Тұмандықтар тізіміне енді.
Ол сондай-ақ ең алғаш байқалған жарығының қызылға жылжуы өте күшті аспан денесі есептеледі. Лоуэлл обсерваториясының жетекшісі V.M. Slipher-дің 1912 жылғы өлшеуі арқылы ол секундына 1000 км жылдамдықпен бізден барынша алыстап барады.
Ядросы
өңдеуСомбреро галактикасының (М104) ядросы зерттеулер арқылы Атқылау ядросы төмен ионданған өңірден (АЯТИӨ, немесе LINER, Low ionization nuclear emission region) құралғаны мәлім болды.[3] Өзек өңірден ионданған газдар байқалады, тек олар әлсіз ионданған (яғни, атомдар тек аз санды электрондарын ғана жоғалтқан). Ионданған газдардың энергиясы әлі де таласты тақырып болып келеді. Кейбір бұл түрдегі галактикалардың энергиясы жұлдыз қалыптасу өңіріндегі өте ыстық жас жұлдыздардан келсе, кейбірінде энергияны галактика өзегі қамдайды (әсіресе аса алып қара құрдымы бар өңірден келетін энергия). Инфрақызыл спектроскопияны бақылау арқылы Сомбреро галактикасының өзегінде жұлдыз пайда болу әрекеті байқалмады. Бірақ бір Аса алып қара құрдым бар екені расталуда. Ол Сомбреро галактикасының газының иондануын энергиямен қамдап жатса керек.
Өзегіндегі Қара құрдым
өңдеу1990 жылы John Kormendy басшылығындағы зерттеу тобы аталған галактика өзегінде аса алып қара құрдым бар екенін анықтады.[4] Аталған топ CFHT телескопы мен Хаббл ғарыш телескопының спектроскоптық деректеріне негізделіп, бұл галактиканың ядросының массасы күн массасының 1 млрд есесіндей (109Mʘ) үлкен болғанда ғана (аса алып қара құрдым шамасында) бұл галактиканың ядросындағы жұлдыздар өзгерісінің жылдамдығын оң түсіндіруге болады деп есептеді. Бұл жақын галактикалар арасында мөлшерленген ең алып Қара құрдым есептеледі.
Синхротронды сәулелену
өңдеуРадио және рентген толқын ұзындығы өңіріне сай Сомбреро галактикасының өзегіндегі синхротронды сәулеленуі күшті екені байқалады.[5][6][7][8][9][10][11] Синхротронды сәулелену әдетте жоғары жылдамдықтағы электрон күшті магнит өрісі өңірінен өткендегі тербелістен пайда болады. Бұл құбылыс қозғалыстағы галактика өзегінде біршама жалпыласқан. Галактика ядросындағы кейбір синхротронды сәулелену уақытқа сай өзгергенімен, Сомбреро галактикасының радиомагнитті сәулеленуінің қарқын өзгерісі 10-20% шамасында.
Толық айқындалмаған субмиллиметрлік радиация
өңдеу2006 жылы екі зерттеу тобы аталған галактикадан толқын ұзындығы 850 микрон болатын субмиллиметрлік радиация байқағанын жариялады.[11][12] Бұл субмиллиметрлік радиация жұлдызара шаңдардан (әдетте инфрақызыл сәулесі және субмиллиметрлік толқын диапазонында кездесетін) пайда болмаған, синхротронды сәулеленуден (әдетте радиотолқынында кездесетін) пайда болмаған, ыстық газдың тежегіш сәулеленуінен (әдетте субмиллиметрлік радиацияда кездесетін) пайда болмаған, молекулалық газдан (субмиллиметрлік радиация спектрінде кездесетін ) пайда болмаған,[12] оның қайнары әлі күнге белгісіз болып қалуда.
Қатысты суреттер
өңдеу
|
|
.jpg)
|
|
|
|
|
|
Сыртқы сілтеме
өңдеу- Messier 104, SEDS галактикасы Мұрағатталған 10 қыркүйектің 2004 жылы.
- Хаббл ғарыш телескопы сайты: Сомбреро галактикасының суреттері
- Еуропалық ғарыш агенттігі/Хаббл M104 суреті Мұрағатталған 17 қаңтардың 2007 жылы.
- NightSkyInfo.com - M104, Сомбреро галактикасы
Дереккөздер
өңдеу- ↑ [1] Famous Sombrero Galaxy Shows Surprising Side
- ↑ Karachentsev, Igor D.; Karachentseva, Valentina E.; Huchtmeier, Walter K.; Makarov, Dmitry I. (2003). "A Catalog of Neighboring Galaxies". The Astronomical Journal 127 (4): 2031–2068. Bibcode 2004AJ....127.2031K. doi:10.1086/382905. ISSN 0004-6256.
- ↑ L. C. Ho, A. V. Filippenko, W. L. W. Sargent (1997 жылы). "A Search for "Dwarf" Seyfert Nuclei. III. Spectroscopic Parameters and Properties of the Host Galaxies". Astrophysical Journal Supplement（Астрофизика журналы) 112 том: 315-390бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/1997ApJS..112..315H.
- ↑ J. Kormendy, R. Bender, E. A. Ajhar, A. Dressler, S. M. Faber, K. Gebhardt, C. Grillmair, T. R. Lauer, D. Richstone, S. Tremaine (1996). "Хаббл ғарыш телескопы анықтаған 1 X 10 9 Mʘ Қара құрдым NGC 4594 орналасқан.". Astrophysical Journal Letters 473: L91-L94. http://adsabs.harvard.edu/abs/1996ApJ...473L..91K.
- ↑ A. G. de Bruyn, P. C. Crane, R. M. Price, J. B. Carlson (1976 жылы). "NGC 3031 пен NGC 4594 орталығында радиотолқынды тарқату қайнары оранласқан". Astronomy and Astrophysics 46 том: 243-251 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/1976A&A....46..243D.
- ↑ E. Hummel, J. M. van der Hulst, J. M. Dickey (1984 жылы). "спиралді галактиканың радиотолқынды тарқату орталығы - Starburst or accretion". Astronomy and Astrophysics 134 том: 207-221бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/1984A&A...134..207H.
- ↑ A. Thean, A. Pedlar, M. J. Kukula, S. A. Baum, C. P. O'Dea (2000 жыл). "High-resolution radio observations of Seyfert galaxies in the extended 12-μm sample - I. The observations". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 314 том: 573-588 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2000MNRAS.314..573T.
- ↑ T. Di Matteo, C. L. Carilli, A. C. Fabian (2001 жыл). "Limits on the Accretion Rates onto Massive Black Holes in Nearby Galaxies". Astrophysical Journal 547 том: 731-739 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2001ApJ...547..731D.
- ↑ S. Pellegrini, G. Fabbiano, F. Fiore, G. Trinchieri, A. Antonelli (2002 жыл). "Nuclear and global X-ray properties of LINER galaxies: Chandra and BeppoSAX results for Sombrero and NGC 4736". Astronomy and Astrophysics 383 том: 1-13 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2002A&A...383....1P.
- ↑ S. Pellegrini, A. Baldi, G. Fabbiano, D.-W. Kim (2003 жыл). "An XMM-Newton and Chandra Investigation of the Nuclear Accretion in the Sombrero Galaxy (NGC 4594)". Astrophysical Journal 597 том: 175-185 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2003ApJ...597..175P.
- ↑ a b M. Krause, R. Wielebinski, M. Dumke (2006 жыл). "Сомбреро галактикасы (NGC 4594) радиотолқынды өзегінің субмиллиметрлік радиациясын күзету.". Astronomy and Astrophysics 448 том: 133-142 бет. http://adsabs.harvard.edu/abs/2006A&A...448..133K.
- ↑ a b G. J. Bendo, B. A. Buckalew, D. A. Dale, B. T. Draine, R. D. Joseph, R. C. Kennicutt Jr., K. Sheth, J.-D. T. Smith, F. Walter, D. Calzetti, J. M. Cannon, C. W. Engelbracht, K. D. Gordon, G. Helou, D. Hollenbach, E. J. Murphy, H. Roussel (2006). "Spitzer and JCMT Observations of the Active Galactic Nucleus in the Sombrero Galaxy (NGC 4594)". Astrophysical Journal 645: 134–147. doi:10.1086/504033. http://adsabs.harvard.edu/abs/2006ApJ...645..134B.