Сонэ но Иошитада

Сонэ-но Иошитада (кейде Сонэ но Ёшитада, жап. 曾禰好忠, ағылш. Sone no Yoshitada, X ғасырда өмір сүрген, нақты ғұмыры туралы дерек жоқ) — Хэйан дәурінде вака жанрында өлең жазған Жапония ақыны. Бүгінгі күндегі жапон зерттеушісі Катагири Ёиши (1931 жылы туған жапон әдебиетшісі, (жап. 片桐洋) Киото университетінің профессоры) оны 923-ші және 931-ші жылдар аралығында туған болса керек, ал, қайтыс болған жылы 1003 жыл дейді.

Сонэ но Иошитада
жапон. 曾禰好忠
"Хякунин иссу"-дан Сонэ но Иошитада
Туған күні	белгісіз (шамамен 923 жыл – 931 жыл)
Қайтыс болған күні	белгісіз (шамамен 1003 жыл)
Азаматтығы	Жапония
Ұлты	жапон
Мансабы	ақын
Ортаққордағы санаты: Сонэ но Иошитада

Сонэ-но Ёшитада өзінің заманындағы жапонның өзге даңқты ақындарынан бір айырмашылығы, ол ғұмыр бойы шеттегі Танго аймағының теңіз жағалауындағы қыстақтарының бірінде өмір сүрді (қазіргі күнде Киото префектурасы). Бізге жеткен деректерге қарағанда Сонэ-но Ёшитада тәкаппар, жоқтан өзгеге ренжіп қалатын кірпияз жан екен. Десек те, Сонэ-но Ёшитада тірі күнінің өзінде бірқатар беделді замандастары мойындап, аса жоғары бағалапты. Атап айтар болсақ, замандасы аса талантты ару Идзуми Шикибу ол туралы өзінің әйгілі «Идзуми Шикибудың күнделігі»-нде (жап: 和泉式部物語) өте жоғары пікірде болған. Мұның өзіндік себебі де бар. Деректер Идзуму Шикибудың сол замандағы атақты ақын һәм ғалым Минамото-но Шитагомен (жап. 源 順, 911–983) дос болғандығын айтады. Ал ол, қытай поэзиясы мен ежелгі қытай тілінде жазылған антология «Манъёсю»-дың білгірі болатын. Мұны айтып отырған себебіміз, Сонэ-но Ёшитада поэзиясына «Манъёсю» антологиясының поэтикалық иірімдері айрықша әсер еткен болатын. Демек, Минамото-но Шитаго Сонэ-но Ёшитада поэзиясын қытай поэзиясы иірімдерімен салыстыра отырып, жоғары бағалаған, бұл өз кезегінде досы Идзуми Шикибуға ықпал етіп, оның еңбегінде Сонэ-но Ёшитаданың жоғары бағалануына әкелген дейміз.

Сонэ-но Ёшитада ақын ретінде Х-шы ғасырдың соңғы ширегінде айрықша белсенділік танытқан. Ол шеткі аймақтағы қызметкер болатын да оның ақындығын орталықта көпшілік біле бермейтін. Ол ақсүйектерден саналатын сарай ақындарының құрамына кірмеген қатардағы ұсақ қызметкерлердің бірі саналды. Десек те Сонэ-но Ёшитада поэзиясы заманынан озып туған шығармалар болып шықты. Ол өз жанрында жеке – дара саналатын, жыл, он екі ай, елу екі апта мен 368 күннің әр-біріне арналған өлеңдерден тұратын жыр жинағының авторы. Осынау шығарманы «Жыл мезгілдері» десе де болғандай. Ол төрт тарау: «Көктем», «Жаз», «Күз», «Қыс» және он екі айды қамтыған он екі бөлімнен тұрады. Ол өз шығармаларын саналы түрде дәстүрлі поэзияға қарама-қарсы қояды. Оның шығармаларында шаруалар өмірі, табиғат суреттері мен сезім иірімдері соншалықты реалистік тұрғыда суреттеледі.

Оның жазу мәнері мен поэтикалық ұстанымы заманынан оза шауып, Сонэ-но Ёшитада қайтыс болған соң, қоғамдық санада өшпес орын алады. Оның жырларындағы жаңашыл рух пен өмірлік жігерді ел көре бастайды да, империялық жыр жинақтарында оған кеңінен орын берілетін болады.

Кейбір өлеңдері

Жапон поэзиясында кеңінен танымал «Хякунин иссю» антологиясында оның танка манерінде жазылған өлеңі № 46 реттік белгімен жарияланған...

«Окура жүз адамға еліктейді», Сонэ но Йошитада, Хошики Хиросиге, Укио-э, Утагва Хиросиге

由良のとを
わたる舟人
かぢをたえ
行く方もしらぬ
恋の道かな

***

Yura no to wo
Wataru funabito
Kaji wo tae
Yukue mo shiranu
Koi no michi kana

***

Өтем деп Иура ағысын
Ескегі суға кеткен
Қайықтай ағып келем
Тоқтайды қайда барып, мен оны қайдан білем?
Махаббат ол да сондай, тылсым екен...

***
Алғашқы ай. Бастау

«Он өлең»

***
Қалғып кеткен құрақтың,
Тамырынан дір ете оянғандай
Бүршік жарды Нәуірзек таң алдында.
Мисимаэнің жағасы таң атқанша,
Шыға келді құлпырып көз алдымда

***

Анаси өзен арнасымен
Фуруяма шатқалы орманымен,
Көктем келер!
Мұның да белгісі бар,
Өзен суы бұл сәтте жылып ағар...

***

Жаңғырар сарқырап
Шыңдардан аққан бұл өзен
Іргесі мұздың сөгілген.
Мүлгіген тыныштық айнала
Көктемгі самалды күткендей.

***

Таң атты,
Төгілген күн нұры беткейге
Бейне бір әлемді тербеген.
Жарылып мұз біткен, беткейді құрсаған
Сызылып сан бұлақ еңіске жөңкіген...

***

Қар көшіп барады еңіске,
Жинайтын кез келді баршаға
Құрақты құрсалған мұздарға.
Көктеме...Тәкәппар сен неткен,
Қыстағым қарайды баршаға тек көктен!

***

Қар басқан шыңдардан
Еркетай сел келер асыққан
Соңынан сабылып келеді
Көктемгі өзендер жол ашқан
Еріген мұздармен қауышқан

***

Өзім сол баяғы,
Қонаққа шақырдым,
Тау селін еңіске асыққан
Тәкәппар мұз біткен әп-сәтте,
Жоқ болып кеткенін қарашы

***

Қос таудың арасы,
Тұманды түнерген жамылды
Бар ойым еңісте, егістік алқапта:
Жол шегем мен онда,
Күн ертең, өскінді жинауға

***
Сазарып тұрғанын қарашы,
Ерімей мұздары қалардай
Кагуяма шыңында мәңгіге.
Ёсино шыңына қарасай,
Соңғы қар елжіреп барады...

***

Қозғалмас қаздар да
Теңіздің тарылған шегінде
Жұқарған мұздағы,
Қарашы түбіне, үңіле
Өскіндер қалықтап барады

***

Тым кербез емес қой,
Наздана қарайды сонда да
Гүлдеген алхоры маңайға,
Мен неткен паң едім!
Бұтағын сындыра сүйсіндім...

***

Ауламда, бақшада
Жайқалған шие бар,
Гүлдемес бірақ-та...
Күрсіне қараймын, мен оған,
Бір үміт жүректе жанғандай...

***

Беліңе байлаған балтаңмен,
Отыншы шаппашы ағашты
Көктемде шыңдарға шыққанда.
Гүлдеген ағашты абайла,
Балтаңды сілтелеп ойнама!

***
Шомылар сәт келді,
Қоңыр жел ақырын ескендей,
Камоның сулары тербелді.
Жарыммен өзенге түстік біз,
Салқынның шаттығын сезуге

***

Сүйіктім оянды,
Шаштары дудырап,
Тер басқан және өзін...
Жаз күні, түс кезі болса да,
Жақтырмай мен оны тұрмын ба?!

***
Күзгі жел, өтінем:
Ақырын соқшы сен.
Үйімнің тесігін, бәрін де
Өрмекші торымен бітеді
Еңбегін сыйлашы сен оның...

***
Бақшамда екі жаз
бір тынбай
Өсірдім мен оны.
Қыранның қанаты күз күні
Керемет құлпырып кетеді!

***
Қанекей балалар, жүріңдер,
Егістік алқапқа, отынды жинауға!
Шалғынға мұз әлі қатпаған,
Ақырын желдағы соғуда,
Қоңыржай күз күні...

***

Шегіртке, жылағын, жыла енді
Беткейде қаптаған
Жусанға тығыла!
Күз неткен мұңлы еді,
Қимайтын өзіңді көп енді

***
Ауланың сыртында -
Егістік алқапта көрсем мен,
Жаңа өскен күріштің өскінін
Самсаған егіннің ішінде,
Әкемді сол сәтте сағынам!

***
Абайлап өсірдім оларды,
Пісерге аз қалған сәтінде.
Шанағы жарылар бәрінде.
Атылар сонан соң жан-жаққа
Масағы білсең сен әп-сәтте!

***
Түріне қарасаң, тым жақсы демес ең,
Кеш өнген күріш қой,
Күзетіп жүргенім соны мен,
Өткенін уақыт байқамай
Хаги де гүлдепті білмегем...

***
Шалғынның аясында,
Тым нәзік естілер,
Жәндіктің әндеткені –
Күз жайлы ойға батып,
Шықтар да күрсінер

***
Аумайды моншақтардан
Басында бұтақтардың
Шықтардың тамшылары,
Сырғаға айналады
Қыс болып суыса күн

***
Нуында бұл орманның
Ағашты ертелі-кеш,
Шабуда тамызыққа!
Суықты сүймейді ол,
Ононың отыншысы!

***
Қарағай қараң қалды
Будданың жолын қуған
Күрішті пісірем деп, бір күні тауысады.
Таудағы жауған қарда
Іздері жатыр сайрап...