Уикипедия

Стивен Хокинг

Ағылшын теориялық физик және космолог, ғылымды танымал

Стивен Уильям Хокинг (ағылш. Stephen William Hawking; 8 қаңтарда 1942 жылы, Оксфорд, Ұлыбритания Англия Шығыс Англия Кембридж – 14 наурызда 2018 жылы Ұлыбритания Англия Шығыс Англия Кембридж) — Ағылшын физик-теоретик және космолог. Кэмбриджда орналасқан Теоретикалық Космология орталығының іргетасын қалаушы және жетекшісі.

Стивен Уильямс Хокинг
Stephen William Hawking

Стивен Хокинг НАСА-да, 1980 жылдары
Туған күні

8 қаңтар 1942 (1942-01-08)

Туған жері

Оксфорд , Ұлыбритания Англия Оңтүстік-Шығыс Англия Оксфорд

Қайтыс болған күні

14 наурыз 2018 (2018-03-14) (76 жас)

Қайтыс болған жері

Ұлыбритания Англия Шығыс Англия Кембридж

Азаматтығы

Ұлыбритания Ұлыбритания

Ғылыми аясы

Теориялық физика , Астрофизика

Жұмыс орны

Кэмбридж Университеті , Канаданың Теориялық Физика Институты (ағылш. Perimeter Institute for Theoretical Physics)

Ғылыми дәрежесі

Теориялық физика Космология

Альма-матер

Университет колледжі Тринити Холл Кембридж университеті

Ғылыми жетекші

Деннис Сиама

Марапаттары


Алберт Эйнштейннің медалі (1979)
Вольф сыйлығы (1988)
Астурий ханзадасының сыйлығы (1989)
Копли медалі (2006)
Президенттің бостандың медалі (2009)
Физиканың іргетасы сыйлығы (2013)

Сайты

http://www.hawking.org.uk/

Қолтаңбасы

Қолтаңбасы

Шығармасы Уикиқайнарда.

Өмірбаяны

өңдеу

Стивен Хокинг 1942 жыл 8 қаңтарда дүниеге келген. Әкесі - Фрэнк Хокинг, Хампстедтің медициналық зерттеу орталығында жұмыс істеген. Анасы, Изабель Хокинг, сол жақта хатшы болып жұмыс істеген. Стивеннің отбасысында өзінен бөлек екі қарындасы болды - Филипа және Мэри, және асыранды бала Эдвард болды. 1962 жылы ол Оксфорд университетін бітіреді, ал 1966 жылы Кембридж Университетінің Тринити Хол колледжінде Ph.D дәрежесін алады. 1965 жылдан бастап Кембридж Университетінде жұмыс істей бастады. 1968—1972 жылдары Теоретикалық астрономия Институтында, 1972—1973 жылдары Астрономия Институтында, 1973—1975 Қолданбалы математика және Теоретикалық физика кафедрасында жұмыс істеді, 1975—1977 жылдары Гравитация теориясынан сабақ берді, 1979 жылдан бері математика профессоры. 1974—1975 Калифорния технологиялық институтында степендиат болған. 1960 жылдардың басында Хокинг амиотрофикалық склероздың алғашқы белгілерін бере бастайды, кейін бұл ауру оны сал ауруына (параличке) әкеледі.
1965 жылы Стив Хокинг Джейн Уайлдқа үйленеді, уақыт өте келе олардың екі ұлы мен қызы дүниеге келеді. 1974 жылы Хокинг Лондондық Корольдық Ұйымының қатарына қосылады. 1974 жылы Хокинг Кэмбриджде профессор болады. Бұл қызметте ол 2009 жылға дейін отырады.
Тамағына жасалған операциядан кейін 1985 жылы ол сөйлеу қабілетінен айырылады. Достары оған сөйлеуге мүмкіндік беретін синтезатор сыйлайды. Стив тек оң қолындағы сілтеуші саусағымен қимылдата алады.
Уақыт өте бере Стив пен Джейннің арасындағы қарым-қатынасы бұзыла бастады, ал 1991 жылы олар бөлек тұра бастады, кейін олар ажырасып кетті.
1995 жылы Хокинг өзінің күтушісіне үйленеді (Элайн Мэйсон). Онымен Стив 11 жыл өмір сүреді. 2006 жылдың қазанында олар ажырасады.
Стив өзінің ауруына қарамастан белсенді өмір сүреді. 2009 жылы Стив ғарышқа ұшты.

Жеке өмір

өңдеу

1965 жылы Джейн Вайлдқа үйленді, Кейінірек олардың ұлы, Роберт (1967 жылы туған), Люсидің қызы (1970 жылы туған) және Тимотионның ұлы (1979 жылы туған). Степан мен Джейн арасындағы қарым-қатынас біртіндеп нашарлап, 1990 жылы олар бөлек өмір сүре бастады[1]. 1995 жылы Джейннен ажырасқаннан кейін, Хокинг өзінің мейірбикесі Элейн Мейсонге үйленіп, онымен бірге 11 жыл өмір сүрген. 2006 жылдың қазан айында олар да ажырасқан[2].

Өлім

өңдеу

Хоккинг 76 жасында 2018 жылы 14 наурызда түнде Кембридждегі үйінде көз жұмды. Отбасы олардың қайғысы туралы мәлімдеме жасады. Оның өлімінің себебі әлі жарияланбаған, ол бейбіт жолмен қайтыс болды[3][4].

Жетістіктері

өңдеу

Хокингтің негізгі зерттеулері - космология мен кванттық гравитацияға арналған. Оның негізгі жетістіктері:

  • Термодинамиканың қара құрдымдарға қолданылуы
  • 1975 жылы ол қара құрдымдардың белгілі құбылыстадың әсерінен (Хокингтің сәулеленуінен) булануы
  • 24 шілдеде 2004 жылы Хокинг қара құрдымдарда ақпараттардың жойылуы туралы баяндама тапсырды.

Ғылымды насихаттау

өңдеу

Хокинг ғылымды насихаттауда өз үлесін қосуда. 1988 жылы сәуір айында бестселлер тізіміне енген «Уақыттың қысқаша тарихы» (A Brief History of Time) кітабі жарыққа шықты.

Кейіннен «Қара құрдым мен жас әлемдер» (1993) және «Жаңғақ қабығы ішіндегі ғалам" (The Universe in a Nutshell) (2001) кітаптары пайда бола бастады.

2005 жылы Леонард Млодиновпен бірлесіп жазған жаңа «Уақыттың қысқашарақ тарихы» (A Briefer History of Time) кітабі басылып шықты.

2006 жылы Стивен Хокинг қызы Люси Хокингпен бірге «Джордж және Әлем құпиялары» атты балаларға арналған кітап жазды. Хокинг ғарышқа ұшудың адамзат болашағы зор әсерін тигізетінін жариялады.

Телекөріністерде Хокингтың қатысуымен ғылыми-танымал фильмдер түсірілді: алты сериялық «Стивен Хокинг әлемі» (1997) және үш сериялық «Ғаламға Сивен Хокингпен бірге ену" (Into the Universe with Stephen Hawking) (2010).

2012 жылы «Сивен Хокингтің ұлы жобасы (Stephen Hawking`s Grand Design) атаумен Discovery арнасында фильм көрсетілді.

Марапаттары

өңдеу

Өнерде

өңдеу
  • Pink Floyd «The Division Bell» (1994) тобының альбомдарында Хокингтың дауысы кездеседі;
  • Хокинг кітаптарда - Джонатан Сафран Фоердың «Extremely Loud and Incredibly Close», Виктор Пелевиннің «Жыртқыштың қасиетті кітабы», Глен Куктың
  • «Рейд»; телесериалдарда («Күн жүйесіндегі үшінші планета», «Компьютер мамандары», «Үлкен Жарылыс Теориясы»; сериалдарда «Жұлдыз жолы: Болашақ ұрпақ»; мультсериал «Гриффиндер», «Футурама», комедияда «Аса кейіпкерлік кино» жиі аталады;
  • Стивен Хокинг есімі Дэн Симмонстың «Гиперион» сериялық кітаптарында кездестіріледі;
  • «Аса кейіпкерлік кино» комедиясында Роберт Джой ойнаған дәрігер Хокинг кейіпкері бар;
  • «Смолвиль құпиялары» телесериалында Стивен Хокингқа ұқсайтын Вирджил Свонн кейіпкері болды;
  • «Хор» сериалының желісі бойынша кейіпкерлердің біреуі, Бриттани, Стивен Хокингтың қызы болып табылады;
  • 2004 жылы BBC "Хокинг" деген фильм түсіреді;
  • Зоран Живковичтің "Төртінші айналым" романында Стив негізгі кейіпткерлердің бірі болған;
  • 1993 жылы Жан-Мишель Жарр Стив Хокингке арнап альбом шығарады.

Хокинг қатысқан эпизодтар

өңдеу
  • Хокинг «Үлкен Жарылыс Теориясы» телесериалында түсірілім өткізді. Ол «The Hawking Excitation» 5 сезон 21 серия мен «The Troll Manifestation» 8 сезон 14 сериясында кездесті.
  • Хокинг "Симпсоны" мульти сериалында ( 10, 16 және 22-сезон ), «Футурама» фильмінде, «Болашақ шежірелер» ғылыми-фэнтези сериалында өзін-өзі дыбыстайды.
  • Хокинг физик Брайан Кокспен Monty Python Live (Mostly) (2014) шоуына қатысты.
  • «Жұлдыз жолы: Болашақ ұрпақ» сериалының бір эпизодында Хокинг өзінің рөлін сомдайды. Бұл эпизодта кейіпкерлердің біреуі, андроид Дейта, Хокинг пен Исаак Ньютон, Альберт Эйнштейнмен покер ойнайды.

Фильмография

өңдеу
  • «A Brief History of Time» (1991), режиссёр Эррол Моррис;
  • «Stephen Hawking’s Universe» (1997);
  • «Хокинг» (2004), BBC;
  • «Horizon: The Hawking Paradox» (2005);
  • «Masters of Science Fiction» (2007) — продюсері болды;
  • «Stephen Hawking and the Theory of Everything» (2007);
  • «Stephen Hawking: Master of the Universe» (2008);
  • «Into the Universe with Stephen Hawking» (2010);
  • «Brave New World with Stephen Hawking» (2011);
  • «Stephen Hawking’s Grand Design» (2012);
  • «Stephen Hawking: A Brief History Of Mine» (2013), BBC;
  • «The Theory of Everything» (2014), режиссёр Джеймс Марш.

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ Larsen, 2005, p. XVII
  2. ↑ David Sapsted Hawking and second wife agree to divorce. The Telegraph (20 қазан 2006). Тексерілді, 8 ақпан 2015.
  3. ↑ Физик Стефен Хокинг 50 жылдан астам уақыт бойы амиотрофиялық жанармай склерозымен өмір сүрген соң қайтыс болды, SFGate. Тексерілді 14 наурыздың 2018.
  4. ↑ A. B. C. News Атақты физик Стивен Хокинг 55 жылдан кейін қайтыс болады деп айтқаннан кейін екі жыл өмір сүреді  (ағыл.). ABC News (14 March 2018). Тексерілді, 14 наурыз 2018.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Стивен_Хокинг&oldid=3051352» бетінен алынған