Суықторғайлар туысы
Суықторғайлар туысы (Рyrrһulа)- Қазақстандағы қунақ құстар тұқымдасқа жататын 18 туыстың біреуі.
| Суықторғайлар туысы | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Eurasian bullfinch, Pyrrhula pyrrhula
| ||||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Species | ||||||||||||||
|
See text. |
Биологиялық сипаттама
өңдеуБұлар орташа денелі (27-35 г) орман қунақтардың шағын тобы. Суықторғайлар туысына жататын құстардың тұмсығы -қара, жуан. Көбінесе басын және мойнын суға батырып, таяз су жағасынан қоректенеді. Сонымен бірге ол тереңірек жерлерде толығырақ батып енеді де, құрлықтағыдай жүріп, судың түбімен қорегін іздейді. Ол бұдан соң суға жай ғана сүңгіп шығады немесе келесі жағаға дейін жүріп, судан жайлап шығады... Су астында жүзген кезде аяғы мен қанатын пайдаланады» (Птицы Казахстана. Т. 3. 408-6.). Сушылқара көбінесе тау ағын суының ортасындағы тастан көрінеді, тас үстінде серпімді аяғына тізерлеп, қошқыл көзін ақ қабағымен аз уақыт жауып, тізерлеу ырғағымен жыпылықтатады. Денесін ауыр көтеріп, әдетте өзендер мен бұлақтардың барлық иінін қадағалап, анда- санда құрлық арқылы төтелей, қашықтықты қысқартып, түзу ұшады. Ұшып бара жатқанда тіпті тау өзенінің гүрілінен де жақсы естілетін ерекше ащы қиқу шығарады. Әуені қатты болғанымен, айқын емес. Сушылқаралар, сондай-ақ сирек сайрайды. Жұбымен өмір сүреді, үлкен топ, тіпті шағын топ та түзбейді. Ұялау орындары жылма-жыл тұрақты. Сушылқаралар мүктен жасаған бір жағында кіретін аузы бар шар тәрізді абажадай ұяларын көбінесе жағалаудағы тастар арасындағы қуысқа тығады. Ұяның кіретін аузы жиі- жиі шашыранды су пердесімен жабылып қалады, яғни ұя шындығында су астына жасырылады. Аналық құс тау толқынды ағынның түбімен ұяға еркін енеді, алайда жыртқыштар оған мүлде жолай алмайды. Ұяны ата-енелер салады, ал салындыдағы 4-5 ақ жұмыртқаларды аналық басады, оны кейде аталық қоректендіреді. Балапандарды ұяда 3 аптаға жуық, ұядан ұшып шыққан соң тағы бір аптадай ата-енелер қоректендіреді. Ұялас балапандар едәуір тез тарқап кетеді де, жас балапандар жалғыз-жалғыздан өмір сүреді.
Таралуы
өңдеуҚазақстанда Тәңіртау және Алтай тауларында таралған. Барлық жерде әдеттегідей жеткілікті мөлшерде тіршілік етеді.
Дереккөз
өңдеу1. Мектеп энциклопедиясы. Алматы: Атамұра, 2010.