Су шылымы

Су шылымы (лат.Trapa natans) — суда өсетін біржылдық шөптесін өсімдік. Су астындағы сабағы ұзын. Қазақстанда 4 түрі өседі, оның осы түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Қазақстанда сирек кездесетін, саны мен таралу аймағы қысқарып бара жатқан қалдық тұр (Қазақстан, Зайсан, орыс шылымы). Жайық өзенінің атырауында, Солтүстік Каспийдің таяз жерінде және Зайсан көлінде кездеседі.Біржылдық су өсімдігі, суы жақсы жылитын тоқтау немесе баяу ағатын су қоймаларында өседі.Сабағы су түбіндегі өткен жылғы су жаңғағына бекінеді.Жапырағы екі түрлі:су асты жапырақтары, шаш тәрізді бөліктерге тілімденген; су үсті жапырақтары ромб тәрізді, қалемшелерінің ұзындықтарының әр түрлі болуына байланысты өрнек тәрізді орналасқан. Қалемшелерінің жоғарғы жағы үрленген,яғни ауасы бар ұлпамен толтырылған. Оларды кейде жүзгіш көбіктер деп атайды.Бұл өсімдіктің ең ерекшелігі жемісінде,олар мүйізді еске түсіретін 2 немесе 4 өскіндері бар қатты қабықтан тұрады.Осыдан орысша аты-"рогульник" немесе "шайтан жаңғағы" шыққан.Піскен жемістері үзіліп,су түбіне құлайды.Су түбі балшығына 50 жыл бойы өнгіштігін жоғалтпай сақталады. Жаңғақ ядросының құрамында 50%-ға дейін крахмал болады,оны адамның ерте уақыттан бері тағам ретінде пайдаланғаны белгілі.Түр Еуразияның орта бөлігінде голоцен дәуірінен бастап жоғала бастаған (шамамен 7 мың жыл бұрын). Су астындағы жапырақтары ықшамдалған (кішірейген), жүзіп жүргендері жертаған жапыраққа жиналған, жапырақ сағағы үрленген қап тәрізді, жапырақ алақаны ромб тәрізді. Гүлдері жалғыз, су үстінде өседі. Тұқымынан көбейеді. Шілдеде гүлдеп, тамыз айында жеміс береді. Жемісі — тығыз сүйекжеміс.

Ол ағын сумен, жабайы аңдар мен суда жүзетін құстардың көмегімен таралады. Су түбіне түскен жемісі өнгіштігін 50 жылға дейін сақтайды. Жыл сайын суы жаңарып отыратын жайылнама көлдер мен суларда, өзендердің 50—100 сантиметрге дейінгі тереңдіктерінде өседі. Жаңа өскін қалыптастырады немесе басқа су өсімдіктерімен өседі.

Су шылымы — реликт өсімдік. Өсімдік ядросының бағалы тағамдық қасиеті бар. Халық медицинасында қолданылады. Жасыл шөбі ауыл шаруашылық малдарының азығы. Су шылымы таралу аймағы мен саны азайып бара жатқан сирек кездесетін түр. Қазақстанның "Қызыл кітабына" енгізілген.Қазіргі кезде жекелеген оқшау жерлерде сақталған.Жоғалу себебі-ауа-райының өзгеруі,су қоймаларының құрғауы,сол уақыттарда жаппай жинау.Су қоймаларын қорғау,сонымен қатар тіршілік етуіне қолайлы жерлерде мәдени түрде өсіру ұсыналады.

   == Дереккөздер ==

<"Қазақстан өсімдіктер әлемі"кітабынан/>