Сцифоидты медузалар

Сцифоидты медузалар (Schyphozoa) – ішекқуыстылар типінің бір класы. Тек теңіздерде тіршілік етеді, 200-ден астам түрі белгілі.

Сцифоидты медузалар

Дене құрылысы

Денесі мөлдір, себебі, мезоглеясындағы судың мөлшері 90%-дай, дөңгелек шатыр тәрізді. Дене тұрқы әр түрлі. Шатырының диаметрі 40 см, қармалауыштары қысқа (Аурелия аурита), ал Цианеа арктика шатырының диаметрі 2 м-ден артық, қармалауышының ұзындығы 30 м-ге жетеді. Шатырының астыңғы ойыс жағында төрт бұрышты ауыз тесігі болады, оны қорегін ұстап алатын төрт қалақша өскін қоршаған. Аузы жұтқыншақ арқылы қарынға жалғасады. Қарыннан денесінің шетіне қарай радиалды өзектер тарап, шатыр жиегін көмкеріп жатқан сақина тәрізді түтікшеге жалғасады. Қорек заттары қарында қорытылып, түтікшелері арқылы денеге тарап, қорытылмаған қалдығы ауыз тесігі арқылы сыртқа шығарылады. Қысқа қармалауыштарының кейбіреуі жуандап, ропалийлерге (шеткі денешіктерге) айналады. Ропалийдің ішінде тепе-теңдікті сақтайтын мүше – статоцист және көзшелері болады. Сцифоидты медузалардың атқыш клеткалары қармалауыштары мен ауыз қалақшаларында орналасқан. Олар арқылы қауіп төнгенде жауынан қорғанады. Жүйке жүйесі ропалийлердің жанындағы жүйке клеткаларының түйіні – ганглиялар түрінде дамыған.

Жыныссыз|Жынысты көбеюі

Сцифоидты медузалар – дара жыныстылар, метагенез жолымен (жыныссыз көбею мен жынысты көбеюдің алмасып отыруы) дамиды. Жыныс бездері эндодерма қабатында дамып, жетілген жыныс клеткалары ауыз тесігінен сыртқа шығып ұрықтанады. Жұмыртқадан шыққан дернәсіл – планула пайда болып, олар су түбінде полипке негіз болады. Полиптің жоғарғы бөлігінен бірнеше рет көлденең бөлінуінің (стробиляция) нәтижесінде сцифоидты медузалардың дернәсілі – эфиралар дамиды. Эфиралардың шатырша шеті тегістеліп, гастроваскулярлы жүйесі толық қалыптасып, жыныс клеткалары жетіліп, ересек медуза пайда болады.

Түрлері

Сцифоидты медузалар – жыртқыштар, планктонды организмдермен, балық шабақтарымен қоректенеді. 5 отрядқа: стауромедузалар (Stauromedusae), кубомедузалар (Cubomedusae), короната (Coronata), семаеостомеа (Semaeostomeae) және тамырауыздыларға (Rhіzostomіda) бөлінеді. Тропиктік теңіздерде тіршілік ететін сцифоидты медузалардың кейбір түрінің ропалийлерін Жапония мен Қытайда тағам ретінде пайдаланады.