Сүйсін шиқылдағы
Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Сүйсін шиқылдағы (латынша Juno orchioides) – құртқашаштар тұқымдасы шиқылдақ туысына жататын,Қызыл кітапқа енгізілген өсімдік. Туыс атауы әйелдердің табынушысы, ежелгі Рим құдайының құрметіне берілген. Қазақстандық тоғыз түрдің көпшілігі Батыс Тянь-Шаньда кездеседі. Ұсақ топырақты және ірі қиыршық тасты беткейлерде Батыс Тянь-Шаньның барлық жоталарының тау етегінен субальпі белдеуінің төменгі шекарасы аралықта өседі (Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстарында).
Сипаттамасы өңдеу
Жер асты бөлігі пиязшық тәрізді. Жапырағы ораққа ұқсас. Пиязшығы (жуандығы 2 см-ге дейін) кіндік тамырлы, сабағының биіктігі орташа есеппен 30 см-ге дейін, тарбиған, ашық жасыл түсті, ортақ пішінді, жапырақтарымен. Гүлсерігінің саны әдетте 3-5, сирек олар көптеу немесе бір ғана, бозғылт сары, ірі (диаметрі 5-7 см), гүлсерігінің сыртқы жапырақшаларының ортаңғы бөлігі қанат тәрізді керілген, үш жағында ашық сары дақтары бар. Іші жапырақтары ұсақ, ұзындығы 1,5 см аспайды. Тақтасы үшкір, үш қалақты.
Сәуірдің ортасыннан маусымның аяғына дейін гүлдейді, маусым-шілдеде жеміс салады. Тұқымымен де вегетативті жолмен де көбеюі тиімді. Тамаша сәндік өсімдік. Мәдени түрде де, табиғатта да бірқалыпты. Батыс Еуропаның гүл өсіретін фирмаларының каталогтарында жүз жылдан астам уақыттан бері орын алып келеді. Батыс Тянь-Шаньның жергілікті түрі болып табылады. Қазақстанда тек ботаникалық бақтарда ғана өсіріледі. Тұқымы бір жылдан соң көктейді, тіршілігінің 3-4 жылдарында гүлдейді. Табиғаттағы саны аз, түр гүлшоқтары жинаудан зардап шегеді.
Қазақстанның Қызыл кітабының екінші басылымына енгізілген.
