Сұлушаш (поэма)

Сұлушаш — Сәбит Мұқановтың 1928 жылы драмалық оқиғаға құрылған поэмасы.

Қысқаша мазмұны

Поэмада қазақ ауылындағы әлдінің озбырлығы мен әлсіздің көрген қорлығы , әсіресе адамның бас бостандығының жоқтығы, яғни байдың кедейге не айтса сол болатындығы, екі жастың бір-біріне деген соншалықты махаббаты суреттелген. Туындының бар оқиғасы Алтай мен Сұлушаштың төңірегіне құрылған. Яғни осы екі жастың сүйіспеншілігі , бір - біріне деген махаббаты жырланады. Поэма Сұлушашты Алтайдан айырудан басталады. Бұл екеуінің бірін - бірі жан - тәнімен жақсы көрген , бар жүрек лүпілімен бір - біріне ұмтылған адал , албырт сезімдерін феодалдық қара күш аяққа таптап жаныштайды. Поэманың кейіпкерлері Сұлушаш пен Алтай екі түрлі әлеуметтік ортадан шыққан. Сұлушаш атақты Тілеуберді байдың ерке өскен қызы болса, Алтай — сол байдың екі құлының баласы, байдың малын бағып жүрген жалшы жігіт. Өмірден көрген қиындығы мен таршылығы Алтайдың намысшыл, жігерлі, күшті болып өсуіне ықпал етеді. Оның бойында тағдырдың әділетсіздігіне қарсылық, наразылық ерте оянады. Бірақ қоғамдағы салт-сана тәртібі екеуінің қосылуына жол бермейді. Өйткені бірі—байдың қызы, бірі— құл мен күңнің баласы. Армандарына жету жолында жастар көп қиындықтар көреді. Озбырлардан қанша қысым көрсе, олар өз сезімдері жолында бастарын тәуекелге байлайды. Махаббатқа адалдық оларды неге болса да тайсалмай қарсы тұруға жетелейді. Алтай мен Сұлушаштың озбыр топтан қашып шығып, қол ұстасып иесіз тауды паналаған кездерінде , ашығьп-тарыққанда оларға осы сезім қуат береді. Алтайдың жанында сенімді серігі Қайсар болады. Сол тау басында Сұлушаш жолбарысқа тап болып, таудан секіреді. Алтайды сүйгенінен айырады. Ақырында қуғын - сүргін көрген Алтай мен Сұлушаш қайғыдан құса болып , азапта өледі. Ақын халық арасындағы аңызды алып , екі жастың орындалмаған арманын, сол кездегі қоғамдық теңсіздікті суреттейді. Сонымен қатар қазақ даласындағы өткен әділетсіздікті әшкерелейді. Кіршіксіз таза екі жанның арманына жете алмай, қыршын кетуі шынайы баяндалады.

Шығарма кейіпкерлері

• Сұлушаш - Тілеуберді деген байдың қызы. Өте сұлу да сымбатты , ақылды қыз.Оның бойынан қайсарлықты , табандылықты байқауға болады. Жаны таза , махаббатына берілген қыз.

• Алтай - Сұлушаштың сүйген жігіті. Еңбекке жастайынан шыныққан жас жылқышы. Батыл ,ержүрек жігіт.

• Тілеуберді - Сұлушаштың әкесі.

• Ермек - Алтайдың інісі.

• Ырысты

• Байбосын

• Алтынай

Дереккөздер

• Қазақ әдебиеті, Алматы «Рауан » 1994