Сәрке батыр Шоңмұрынұлы

Сәрке батыр Шоңмұрынұлы (1690-1772 ж.) — қазақ батыр, кіші жүздің Тәуке және Әбілхайыр хан басқарған

Өмірбаяны

1690 жылы туған, шын есімі Меңдібек Шонмурынұлы. Сәрке батырдың әкесі Шонмурын баба IX ғасырдың басында он бір мың жылқысы бар ең ықпалды және бай адамдардың бірі болды. Шонмұрынның 6 Ұлы - Бегетей, Ұлан, Асан, Сарке, Рысбай және Түкібай болды. Орынбор, Ақтөбе және Қостанай облыстарының аумағында тұратын Биліс жағалбайлы руынан шыққан.

1726 жылы Әбілхайыр хан мен Тайлақ батыр бастаған қазақ армиясының құрамында Орал өзеніндегі 30 мыңнан астам қалмақ жауынгерлері бар үш күндік шайқасқа қатысты. 1726 жылдың күзінде Ырғыз мен Торғай өзендері арасындағы маңайдағы "Қара сиыр" деген атпен орналасқан жерде жоңғарлармен шайқаста қазақ әскерінің авангардында тұрған адамдардың бірі болды, ол үшін", Алмас қылыш" деген лақап атқа ие болды."

1729 жылы Балқаш көлінің маңында Әбілхайыр хан бастаған қазақ әскері болған, Сәрке-батыр жағалбайлы руынан әскердің басында болған.

Орта және Кіші жүз қазақтарының Ресей империясына қосылуы туралы грамотада айтылған, онда Әбілхайыр хан, сұлтан Ералы, сондай-ақ орта және Кіші жүздің 56 қазақ руларының ақсақалдары мен батырларының қолдары қойылған. Жағалбайлыдан Сәрке батыр қойылған.

Башқұрт көтерілісі кезінде 1755 жылы патша тәртібіне қарсы башқұрт тайпалары, башқұрт тұтқындаған казактар мен Еділ қалмақтарынан тұратын жасақтар Сарке батыр басшылығымен Жетыру руларының қазақтары тоқтады. Қазіргі кезде бұл орын Орынбор облысы Беляев ауданының аумағында аудан орталығынан 15 шақырым жерде Сарке төбе (Сарке тауы) деп аталады.

Сәркебатыр темір өзенінің жанында, Ембі өзенінің оң жақ ағысымен, оның өлімінен кейін 82 жасында жерленді. Бейіт Ақтөбе облысы Темір ауданы Кеңқияқ ауылының жанында орналасқан.