Сәтбаев қаласының орталықтандырылған кітапхана жүйесі

Тарихы

Қалалық орталық кітапхана 1952 жылы Рудник кентінде ашылды. Кітап қоры 300 дана, оқырмандар саны 100-ден аса ғана болды. 1971 жылы № 8 кітапхана Никольский поселкелік еңбекші депутаттарының Кеңесіне берілді. 1975 жылы Никольский депутаттары кеңесінің шешімімен орталық кітапханаға жауынгер жазушы, публицист Баубек Бұлқышевтың есімі берілді. 1977 жылы орталық кітапхана ұжымы социалистік жарыстың дипломымен марапатталып, «Үздік кітапхана» атағы берілді. 1978 жылы мемлекеттік жүйедегі кітапханалар қызмет көрсетудің жаңа түрі – орталықтандырылған жүйеге көшті. Бұл – 258826 кітап қорымен, 21347 оқырманымен, 515571 кітап берілуімен, 51 қызметкерімен бір кітапхана есебінде болды. Бірінші директор Кариева Кабира Кариқызы болды (1978-1984 ж.ж.). Көп жылдар онымен бірге Жанасбаева А.А., Смағұлова Б.С., Қасқырбаева Ү.Ж., Сақтағанова Р.С. сияқты өз ісіне берілген кітапханашылар қызмет атқарып, кітапхана ісінің дамуына үлестерін қосты.

Көпшілік жұмыстар

Кітапхана өмірінің кейбір сәттеріне тоқтасақ: 1970-1980 жылдардың жаз айларында барлық көпшілік іс-шаралар демалыс күндері үгіт алаңдарында өткізілетін. Бұл іс-шаралар аула клубтарымен, комсомол ұжымдарымен, пионерлер үйімен бірлесіп атқарылатын. Мысалы, «Родина моя- большая, дружная, семья» фестивалінде өлеңдер, тақпақтар айтылып, КСРО халықтарының билері биленді. Балалар үшін олардың жақсы көретін ертегілері бойынша театрландырылған көріністер қойылды. ОКЖ филиалдарының бәрінде қызығушылық клубтары жұмыс жасады. Орталық кітапханада «Арай» поэзия, өнер клубы, №5 филиалда «Прометей», №1 филиалда «Лира», орталық балалар кітапханасында «Почемучка», «Я и закон» клубтары жұмыс жасады. 1982 жылы қалалық кітапхана КСРО Мәдениет министрлігінің дипломымен марапатталды – Бүкілодақтық байқау-конкурстың жеңімпазы ретінде. 1980 жылы ОКЖ жұмыс қорытындысы бойынша облыста 2-ші орын, ал 1981 жылы облыс қалаларының арасында 1-ші орынды иеленді. 1981 жылы үш филиалға «Үздік жұмыс кітапханасы» (ОБК меңгерушісі Н.Берникова, №4,5 филиалдар меңгерушісі В.Т.Шкарупа, Г.С.Белкина) атағы берілді. 1983-1985 жылдары Г.С.Белкина басқарған №5 филиал осы дәрежеге екінші рет ие болды. Орталықтандырылған жүйе – орталық кітапхананы филиалдарымен (орталық балалар, өлкетану, отбасылық оқу кітапханалары, баспасөз басылымдары мен балалар бөлімдері бар филиалдар) біріктіретін жүйе. 80-ші жылдары ОКЖ-де көптеген филиалдар ашылды, осының арқасында тұрғындардың басым көпшілігін оқумен қамтуға мүмкіндік туды. Осы жылдары 15 кітапхана жұмыс жасады. Қалалық кітапхананың орталықтандырылуына байланысты жаңа бөлімдер ашылды: әдебиетті толымдау мен өндеу бөлімі, кітапханааралық абонемент, бірыңғай ақпараттық қор, әдістемелік-библиографиялық бөлімдер – бұлар барлық мекеме, жүйе кітапханалары жұмысының үйлесімін қамтамасыз етеді. Орталықтандыру кезеңінде бір кітапхананың тексеру көрсеткіштері шамамен мынадай болды: кітап қоры – 25,878 дана, оқырман саны – 3,250, келушілер саны – 41,806, кітаптың берілуі -73,202. Барлық кітапханалардың біріктірілуі ОКЖ жұмысының мақсатты, бірыңғай болуына ықпал етті, бұл бақылау көрсеткіштерінің жақсаруына да септігін тигізеді. Қаланың кітапхана ісінің өркендеуіне Кочнева Галина Александровна үлкен үлес қосты, мәдени-ағарту жұмысында тәжірибесі мол адам, ОКЖ-н 1984-1993 жылдар аралығында басқарды. Бұл кісі басқарған кезде ОКЖ республикалық көлемде бағаланды. Осы уақыттарда бірінші рет «Книжная весна» фестивалі, қала стадионында «Алтыбақан» халықтық мерекесі (ақындар айтысы, көпшілік шерумен) өткізілді, кітапхана қызметкерлерінің «Поиск» үгіт бригадасы жұмысын бастады. Әдеби-музыкалық қонақ жай «Тебе, Родина, наше творчество и вдохновение» жұмыс жасады. Сонымен қатар қалалық орталық кітапхана мәдени-спорттық іс-шараларға белсенді қатысты. Көптеген іс-шаралар туралы жергілікті басылымдарда жазылды, мысалы «Праздник улицы Сатпаева», бұл іс-шараға Қ.И.Сәтбаевтың шәкірттері Соц.Еңбек ері В.Штифанов, И.Резников, Зверинцев қатысты.

«Байқоңыр» кинотеатрында С.Алексеевичтің «У войны не женское лицо» кітабы бойынша оқырмандар конференциясы өтті. Конференцияға ҰОС-на қатысқан әйелдер Л.Н.Якимова, В.Г.Гутчак, А.Трещина, П.С.Зайцева т.б. қатысты. Олар соғыс өрті шарпыған жастық шақтары, соғыс жолдары, ерлік пен кеңес адамдарының патриотизмі туралы әңгімелеп берді. Оларға хроникалық деректі «День Победы» фильмі көрсетілді. Ардагерлер  кеңесінің төрағасы И.Мукин ардагер әйелдерге естелік медальдар табыстады (Жезказ.газета 5.05.85ж.).

«Праздник советской семьи» фестивалін қала кітапханалары мен мәдениет бөлімі бірлесіп 3 күн бойы өткізді. 1-ші күні «Дом, в котором ты живешь» операциясы өтті – кітапханашылар әлеуметтік көмек көрсету мақсатында сыйлықтарымен мүгедек оқырмандарына барды. Осындай іс-шараның қорытындысы бойынша еңбек және соғыс ардагерлері тұратын үйлердің қабырғасына ескерткіш-тақталар ілінді: «В этом доме живет ветеран ВОВ Т.Унчибаев», «Здесь живет трудовая династия Баймагамбетовых», «Дом №25 – читающий дом», «Читающая династия» дипломдарымен марапатталды. 2-ші күні іс-шаралар үгіт алаңдары мен аула клубтарында өтті. «Байқоңыр» кинотеатрында үш ұрпақтың отбасылық «Папа, мама и я – читающая семья» атты – кездесу кеші өтті. 3-ші күні жергілікті ақын, композиторлар Ш.Ділдебаев, Ж.Сейілов, А.Ербозов, М.Процюк, Л.Бигун, П.Цаплин тағы басқалармен кездесулер өтті (Каз.правда 7.10.1985ж.). Орталық кітапханада «Праздник книги», кітап көрмесі «Книга и человек» ұйымдастырылды, оқырман А.Кнаубтың бенефисі қызықты өтті, ол кітаптың өз өміріндегі рөлі жайлы айтты. «А, ну-ка девушки!» конкурсында жас кітапханашылар қатыстып, олар 7 номинация бойынша кәсіби біліктіктерін көрсетті. «Лучший молодой библиотекарь» конкурсының жеңімпазы болып Н.Егорова атанды. ...Жиналғандар ардагер-кітапханашылар Е.Радченко, Б.Смағүлова, Л.Иманғалиева, Г.Белкина, Ү.Жүнісоваға ду қол шапалақтап, оқырмандар гүл табыстап, олардың оқырманға деген көңілі, ықыластылығы, кішіпейілдігіне алғыстарын білдірді. Ардагерлер өз кезегінде жас кітапханашыларға ізгі тілектерін айтып, іс-шара ұйымдастырушыларына алғыстарын білдірді. (штаттан тыс корр.Щеглов). ОКЖ жұмысы туралы жергілікті баспасөз былай деп жазады: Никольский қаласы еңбекшілерінің саяси-идеялық адамгершілік-эстетикалық тәрбиесінде Г.А.Кочнева басқарып отырған Б.Бұлқышев атындағы ОҚК ұжымы өлшеусіз көмек көрсетіп отыр. Кітапхананың қалыптасу жылдарында кітап қоры 48 мың данаға өсті. Әрдайым қордағы әдебиетті 20 мың оқырман пайдаланады. Оқылым, айналымдылық, келушілер саны әжептәуір өсті. Аға библиограф Б.Смағұлова 30 жылын сүйікті ісіне арнаған тәжірибелі қызметкер үнемі жұмыстың жаңа түрі мен әдістер іздестірді, осы арқылы анықтамалық-ақпараттық жұмыстың тиімділігін арттырды. А.Х.Темірбаева басқарған толымдау бөлімінде жұмыс кешенді түрде жүргізілді. Қорды толымдау барысында негізгі назар қоғамдық-саяси әдебиетке аударылды. Әдістемелік-библиографиялық бөлім қолайлы бағытпен жұмыс жасады: - Қаладағы кітапхана ісінің орталықтандырылуын кеңінен нығайту: - барлық мекеме мен жүйе кітапханаларының қызметін үйлестіру; - оқырманға дифференциалды қызмет көрсетудің түрі мен әдістерін жан-жақты дамыту - «Библиотека отличной работы» атағы үшін филиалдарда соц.жарыстар ұйымдастыру. Бөлім ОКЖ-нің барлық көпшілік іс-шараларының ұйымдастырушысы болды. Кітапханашы Г.Васильева өзінің адамгершілігімен, кітап таңдауда бірден көмекке келетіндігімен оқырмандар арасында үлкен құрметке бөленді. Кітапхана жұмысында әр-түрлі тәсілдегі көпшілік іс-шаралар өткізуге жіті көңіл бөленді: қалалық кітап мерекесі, әдеби қонақжай, фестиваль, кітап мерекесі, әдеби қонақжай, фестиваль, кітап премьерасы т.б. Орталық кітапханада бірнеше жыл бойы 2 жастар клубы «Алые паруса», «Арай» жұмыс жасады. «Арай» клубының бір отырысында Қ.И.Сәтпаевтың қызметтестерімен кездесу болды. Қ.И.Сәтбаевтың бюстінің салтанатты ашылу күнінде кітапханаға қонақтар В.И.Штифанов, И.В.Резников, Т.А.Зверинцев, Н.Б. Голоднова келді. Олар әйгілі ғалым жайлы жылылықпен еске алып, өлкеміздің тарихы туралы сұрақтарға жауап берді. ОКЖ партия ұйымдарымен тығыз байланыста болып, қаланың қоғамдық әдеби өміріне белсене араласты. (В.Шеглов штаттан тыс корр. «Джезказ.правда» газетінен үзінді 1988ж.). Оқырмандар арасында жұмыстың мына түрлері – оқырмандар конференциясы (Ю.Бондарев «Горячий снег», В.Закруткин «Матерь человеческая»), ауызша журнал: («Мы живем в СССР», «Утро нового мира» т.б.). әдеби кештер: («С чего начинается родина», «Музыка на фронтах ВОВ») жиі қолданыста болды. 1980 жылдың ортасы мен 90 жылдың басы №9 филиал-өлкетану кітапханасы мен стационардан тыс бөлімдердің ашылуымен ерекшеленді. Л.И.Иманғалиева жетекшілік еткен стационардан тыс бөлімі жылжымалы пунктте айтарлықтай құрметке ие болды: ателье, Казмедьстрой жатаханасы, ұй-құрылыс комбинаты, тұрғын-үй комбинаты т.б. Бұл жерлерде кітап беріліп қана қоймай кітап презентациясы, ауызша журнал өткізіліп тұрды. Жылжымалы орындар, пункт саны – 19 болды.

Оңтайландыру

1993 жылдан бастап елдегі саяси оқиғаға, экономикалық дағдарысқа байланысты оңтайландыру мақсатында кітапхана филиалдары жаппай жабылды. 1997 жылы екі-ғана кітапхана қалды: орталық және №3 Весовая елді мекеніндегі кітапхана. Осыған орай негізгі көрсеткіштер 54%-ға қысқартылды. Осы қиын кезеңдерде ОКЖ-ні А.Х.Темірбаева басқарды. Кітап қоры 1993 жылы – 335.202; 1999 – 182.377 54%-ға кеміді. Қала әкімінің шешімімен ОКЖ қорынан жаңадан ашылған гимназияға, мектеп-лицейге, оқушылар үйіне, балалар өнер мектебіне, «Мерей» балалар үйіне кітаптар берілді. Оқырмандар саны 1993- 19.400; 1999 – 10.754, 55%-ға, кітап берілуі – 1993 – 490.125; 1999 – 230.900 47%-ға кеміді. Көрсеткіштердің негізгі кемуі 1997-1998 жылдарға келді. Қиын кезендерге қарамастан кітапхана өз міндетін орындап, жалғыз мәдени-сауық орталығы боп қалды. Осы жылдарда дәстүрлі, Сәтбаев оқулары, Наурыз мейрамын тойлау өткізіліп тұрды. Бірінші рет шаруашылық есеп элементтерін қолдану арқылы ақылы негізде қызмет көрсетудің жаңа түрі енгізілді. Ақылы қызметтен түсетін тиын-тебен іс-шаралар өткізуге және шаруашылық керек-жараққа жұмсалды. Жергілікті бюджеттен қаражат бөлінбегендіктен, кітапхана басшылығы қызмет көрсетудің осы түріне баруға мәжбүр болды.

Материалдық-техникалық базасы

2000 жылы Президенттің үкімімен мәдениетті қолдау жылы болып жарияланды. Осы жыл аясында кітапханаға материалдық-техникалық базасына және кітап алуға бюджеттен ақша бөлінді. Осы жылы ОКЖ бірқатар көпшілік іс-шаралар өткізді: орталық кітапхананың оқу залында жергілікті ақын Г.Гайдукты еске алу кеші өтті. Шығармашылық интеллигенция клубы мүшелері, туысқандары, достары, «Слиток» әдеби бірлестігіндегі пікірлестері қатысты. Ақынның өлеңдері оқылды, өлеңіне жазылған әндер шырқалды. Мысалы, Қазақстан халықтарының бірлігі күні «Под шаныраком дружбы» атты қала әкімі Қ.С.Балмағанбетовтың ұлттық-мәдени орталықтармен мерекелік кездесуі өтті. 2001 жылдан бастап кітапхананың материалдық-техникалық базасы жақсарды, жұмсақ жиһаз, офистік жиһаз, компьютерлер алынды. Жыл сайын кітапқа қаражат бөлініп тұрды. 2007 жылы құжаттарды ЭК-қа енгізу басталды.

Клубтар

Кітапханада бірнеше жылдың көлемінде «Время и ты» атты жас жеткіншектерге арналған пікір-талас клубы жұмыс жасайды. Клубтың мақсаты – пікір-сайысқа қатысушылардың өз ойларын, көз қарасын жеткізе білу. Сонымен қатар жас оқырмандардың бойына ақындық қасиет ұялату, поэзияға деген сүйіспеншілікті арттыру мақсатында «Шабыт» клубы да жұмыс істейді. Отбасылық кітапханада «Библиотека.Книга.Семья», «Летнее чтение с увлечением», «Наша усадьба» бағдарламалары, «Прекрасное своими руками» үйірмесі және ең кішкентай оқырмандарға арналған «Играй-центр» жұмыс істейді.

Кітапхана ардагерлері

Қала кітапхана ісінің дамуына ОКЖ-ң ардагерлері мол үлестерін қосты. Олар: Кариева Кабира Кариқызы, Темірбаева Ақмарал Халыққызы, Кочнева Галина Александровна, Васильева Галина Петровна, Жанасбаева Ақжолтай Алтаевна, Қасқырбаева Үрлен Жүнісқызы, Смагұлова Батима Смағұлқызы, Сақтағанова Рзакүл Сақтағанқызы, Смағұлова Әтіркүл Ілесқызы, Ужва Нина Петровна.

Қызмет түрлері

Оқырмандарға интеренет жүйесі, сервистік қызмет түрлері көрсетіледі, кітапхананың арнайы сайты http://www.library-satpaev.gov.kz Мұрағатталған 18 желтоқсанның 2014 жылы., электронды поштасы library-satpaev@mail.ru жұмыс істейді. Инновациялық бағытта жұмыс істеу барысында флеш-моб, «Бір ел – бір кітап» акциялары(қолжетпейтін сілтеме), «Салауатты өмір салты», зейнеткерлерге арналған жазғы компьютерлік курс «Школа третьего возраста», дивиант мінезді оқырмандармен жұмыс – осындай қызмет түрлері қолданыста. Қазірге кезде екі кітапхананың қоры 130554 дана, оқырмандар саны– 9814, кітаптың берілу саны – 185102 дана, оқырмандар келуі– 102677.