Сөз дұрыстығы
Сөз дұрыстығы - сөзді, грамматикалық тұлғаларды, сөз тіркестері мен сөйлемді тілдегі мағынасына сай қолдану, шындықты дәл бейнелейтінде етіп жұмсау, орынды пайдалану. Қазақ тілінде самай сөзінің самай шаш, самайын қырау шалған деген мағынада беріліп, адамға байланысты қолданылатыны белгілі. Дегенмен газет-журналдарды оқып отырып мынадай сөйлемдерді ұшыратамыз: "Баса киген түлкі тымағының екі самайына қалың қырау қатқан Өзен қария шанадан түскені болмаса, қозғалмай тұр". Сөзді орнымен пайдаланбаудың бірден бір себебі тіл білмегендіктен емес, мұқиятсыздықтан. Тілдік дағдыға, нормаға байланысты самай, желке дегендер - адамға қарата айтылатын сөздер. Әрине, тымақтың самайы, желкесі болмайды. Адамға қатысты нәрсе айтқанда қолданылатын мұндай сөздерді киімге таңу дұрыс емес.
Қазақ тілінде белгілі бір затты я құбылысты әсерлі жеткізу мақсатында бейнелі сөздер, теңеу сөздер, тұрақты тіркестер көптеп қолданылады. Мысалы, "аса көп мыңғырған мал" дегенді алалы жылқы, ақтылы қой деп те бейнелі тіркеспен айтады:
Аңдыған бөрі жемей ме иесі ұйықтап жатқан соң" (Махамбет Өтемісұлы). От ауызды, орақ тілді Махамбет батыр сөз мағынасын орнымен пайдаланып, айтарын шебер жеткізді. Ал қазіргі таңда қайсыбірі сөз мағынасын Махамбеттей түсіне алады. Мысалы, "Шағын алаңға шықтым. Анадайдан бір отар ақтылы қой шашырай жайылып келеді"(журналдан).
Дереккөздер
өңдеу- Уәли Н., Қыдырбаев Ө. Қазақ тілі: Сөз мәдениеті. - Алматы:"Мектеп" баспасы, 2006. - 264 бет.