Тайыр Жомартбайұлы Боқаев

ТАЙЫР ЖОМАРТБАЙҰЛЫ БОҚАЕВ (1884-1937)

Байырғы Семей облысына қарасты Абай ауданының Мұқыр деген жерінде өмірге келген, сүйегі Тобықты ішіндегі Көкше руынан.

Жомартбай Боқайдың алтыншы ұрпағы. Жомартбайдан Хасен мен Тайыр туған. Тайырдан – Масғұт, Өзбек, Моряк, Сағида, Халима; Хасеннен – Садуақас, Ербосын

Тайырдың үлкенұлы Масғұт (1913-1979) Мәскеудің «Түсті металдар және алтын» институтында Дінмұхамед Қонаевпен (1912-1993) бірге үздік оқып, институтты 1936 жылы қызыл дипломмен бітірген. Ортаншы ұлы Өзбек жоғары білімді педагог-химик, кенже ұлы Моряк физика-математика ғылымдарының кандидаты дәрежесі бар, ғылыми-зерттемгер болған. Қыздары Сағида мен Халима жоғары білімді педагогтар боп қызмет еткен.

Тайыр 12 жасқа дейін көкбай медресесінде, сонан соң Архат бекетіндегі орыс мектебінде оқиды. Кейін атасы Хасен оны Семейдегі медресеге оқуға әкеледі. Сонан соң Уфадағы «Медресе-Ғалияда» оқиды. Мұнда: дінтану, шығыстану пәндері, логика, математика, тарих, географиямен қатар орыс тілі және әдебиеті де оқытылған(ҚСЭ, 5-том,564-бет)

1911 жылы «Медресе-Ғалиядағы» қазақтар (Б.Майлин, Т.Жомартбаев, т.б.) өз қаражаттарына «Әліппе және төте оқу» атты қазақша оқу кітабын баспадан шығарады.

1911 ж, «Медресе-Ғалияны» аяқтаған соң Семейге оралып, онда Ертістің сол жағалауындағы «Заречная слободкада» (қазіргі Жаңа-Семей) 1910 ж. ашылған мұсылман мектебінде жаңаша сабақ береді. 1912 ж. Семейде «Балаларға жеміс» деген педагогикалық кітабын баспадан шығарады. 1916-1927 жж. Зайсан қаласында мектеп мүдірі боп ұстаздық, әдеби-шығармашылдық жұмыстармен шұғылданады.

1927-1937 жж. Семейдегі орта мектептер мен педтехникумда математикадан, әдебиеттен сабақ бeрeді. Ақын ұстаздың «Бөлшек сандар ережелері» дейтін өлең шығармасы шәкірттері жадында жатталып, ел арасында кеңінен тараған.

Тайыр Жомартбайұлы математиканы өлең жолдарымен оқытқан алашшыл ағартушы-ақын.