Талдысай кешені

Талдысай кешені, Жезқазғаннан Ұлытауға барар жолда, Жезді қаласынан 17км, Жезді өзені мен Талдысай сайының құйылысар жерінде орналасқан. Кешенде қола дәуірінің қонысы мен қорымы, ерте темір ғасырының мұртты обасы, ортағасырлық Басқамыр қаласы, қазақ зираты және оның шығысында солтүсгіктен оңтүстікке карай созылып жатқан биік қырат үстінде төрт бұрыштап тастан қаланған биіктігі 3м-ге жуық Қарауыл мұнарасы бар. Осының барлығы көне заманнан бері Талдысайдың табиғаты тұрмысқа қолайлы болғандығын, оны үзілмей ел қоныстанғандығын айғақғайды.Талдысай қонысы біздің заманымыз бұрынғы. 2-мыңжылдықтың орта кезінде ел мекен еткен орын,яғни қола дәуірінің ескерткіші. Зерттеу нәтижесінде бұл тайпалардың мал бағып,аң аулап, егін егіп,мыс балқытқаны анықталды. Бұл қоныс оңтүстікпен терістік тайпаларынын Сарысу, Жезді бойындағы үлкен жолдың ортасыңда орналасқан.Бірнеше рет (екі) салынған Талдысай қонысында мыс балқытқан,пештерінің табылуы қоныстың металлургтер ескерткіші екендігін дәлелдеді.Андрон тайпаларының осындай Атасу,Мыржық,Зырян сияқты қоныстарымен байланыста болған. Талдысайда тас ғасырының ескерткіштері:

• Талдыбұлақ I;
• Талдысай II;
• Талдысай III;
• Сарыбұлақ I;
• Аяқбұлақ

тұрақтары табылды.Бұл жерде барлығы X-ғасырға тарта ескерткіш бар.