Татыр тосқауылы

Торғай көтерілісшілерінің жазалаушы отрядтарымен алғашқы қақтығысы. Генерал-губернатор М.М. Эверсман Орынборға қайтып кетісімен ояз бастығының көмекшісі Ткаченко 150 қарулы солдат ертіп, Ресей патшасының жарлығын орындаудан бас тартқан ауылдарға ойран салумен болды. Қараторғай болысына барған сапарында тегеурінді қарсылық көрген Ткаченко 1916 жылғы қазан айында Қостанайдан шыққан есауыл Моргунов бастаған арнаулы казактар жүздігіне Семиозер (Әулиекөл), Наурызым полициясын қосып алып, жалпы саны 500-ден астам қарулы солдатпен Ноғай трассасы (қазіргі Арқалық – Амангелді – Торғай тас жолы) арқылы Торғайға беттеді. Бұл суық хабарды естіген Аққұм, Тосын, Қарақоға, Шұбалаң болыстарының мыңбасы жүзбасылары Кәрбоз Қабақұлы, Дәуренбек Сандыбайұлы, Бек Сарманұлы, Қияқбай Үркімбайұлы, Омар Тынымұлы жазалаушылар отрядын Торғай қаласына өткізбеуді мақсат етті. Қабақұлы бастаған біріккен 1500-ге тарта сарбаз 1916 жылғы 21 қазанда Татыр көліне жетіп Алқау сайына жасырынды. Қаратүбек маңында сарбаздар жиналғанынан хабардар Ткаченко сақтана жылжып, Татырға жетті. Жарқабақтар мен қамыс арасына бұққан сарбаздар атыс бастағанымен өңкей білтелі, аңшы мылтықтарының оғы қыр басындағы жазалаушыларға жетпеді. Ал пулемет, зеңбірекпен қаруланған солдаттар дүркін-дүркін оқ атып, сарбаздар арасынан шығын көбейе бастады. Бір кезде қоян қуған жастарды сарбаздар қорқып қашты деп түсінген атты солдаттар қорғанысты қойып, қалың топқа лап берді. Кескілескен қоян-қолтық айқас басталды. Жарты күнге созылған атыс-шабыс қараңғы түсе тоқтатылды. Қарулары басым болғанымен адам күші аз жазалаушы отряд түн қараңғылығын пайдаланып, Торғайға жасырын өтіп кетті. Бұл алғашқы қақтығыста отыздан астам сарбаз шәһит болып, 3 солдат майдан алаңында, тағы да екеуі Торғай ауруханасында қаза тапты. Көтерілісшілер 5 винтовка, бірнеше қылыш, екі жүк арбасын олжаға түсірді.

Дереккөздер: Торғай елі. Энциклопедия. Құрастырған Т. Рсаев. Алматы, «Арыс» баспасы, 2013 жыл