Тау шекілдегі

Тау ШЕКІЛДЕК (Acanthis flavirostris) - шоңайнаққа ұқсас шағын денелі (13-18 г) құс.

Биологиялық сипаттама

Тау шекілдек шоңайнақтан сәл кішірек, оның жабын қауырсындарында қызыл түс болмайды, қүйрығы едәуір ұзын. Аталығы, аналығы және жас құстардың реңі бірдей барлығының жонында және бауырында бойлай созылған қошқыл жіңішке сызықтары болады. Басқа қалған жерлерде наурыз және қазанда ұшып өткенде кездеседі. Ұялауға тар шатқалдар мен жартастарға жоламай, аласа таулардың тасшақпалы беткейлерін және тастақ даланың бұталы үлескілерін қалайды. Қазақстанның батыс өңірлерінде төмпешікті құмдарына, сондай- ақ әрқашан суға таяу, бұталары сирек өскен құмдауыт жағалық шағылдарға қоныстанады. Бұлар - қауымдас құстар, үйірлесіп жүреді, ал қыста кейде мың-мыңдап жинақталады. Сыртқы көрінісі мен қылығы шоңайнақ пен шекілдекті еске түсіреді. Дауыстары да ұқсас, үздіксіз қүлпырта сылдырлаған шиқыл сияқты, шоңайнақтың әуенінен айтарлықтай төмен болады. Ұяларды аласа бұталарға, шөпке, таспен қалқаланған жерге салады. Салындыдағы 4-5 секпілді бозғылт көгілдір жұмыртқаларды аналығы 13 күн басады, соңынан балапандарды аталықпен бірлесіп 2 аптадай қоректендіреді.

Таралуы

Тау шекілдек Еуразияның едәуір бөлігінде, әсіресе таулы өңірде таралған. Қазақстанда қазақ ұсақшоқыларында Еділ-Жайық өзен аралықтарынан, Мұғалжарға дейін ұялайды. Қазақстанның оңтүстігінде, Тәңіртау және Жоңғар Алатауының тау бөктерлерінде қыстайды. Қыркүйек және қазанда күзгі ұшып қайту басталады. Олар қарашада қыстау орындарына жетіп те үлгереді.

Дереккөз

1. Мектеп энциклопедиясы. Алматы: Атамұра, 2010.