Таң шапағы
«Таң шапағы» Неміс философы Фридрих Ницшенің уәкілдік туындыларының бірі. Аталған кітап ең алғаш «Таң шапағы – Моральдың алжастыруы туралы толғаныс»（Morgenröte. Gedanken über die moralischen Vorurteile）деген атпен 1881ж. жарияланған. Аталған кітап мораль мен діннің келіп шығу қайнарының мәнді болғанына күмән келтіреді, мораль мен дінге қатысты психологиялық ауру белгілерін айқындауға тырысады. Ф.Ницше гедонизмнің (рахатқұмарлық) адамзат өміріндегі жетектеуші, қозғатушы болу рөліне сенімсіздік білдіреді. Билеу, үстемдік ету, бой ұсындыру, тәуелдеу түйсігінің адамзат тарихы мен өміріндегі айырықша рөліне назар аударады. Өмірдің шынайы мотивациясы түбегейлі мағынада «Билеу еркінен» туады деген идеяны қорғауға тырысты. Ол осы кітабында мораль мен мәдениет саласында бірдей релятивизм (салыстырмалық) идеясын ұстанып, христиан дініне қарата соған дейін де жасалған шабуылын одан сайын үдетті. Таң шапағы адам өміріндегі көптеген салалар туралы толғанады, үйленуден христиан дініне дейін, тәрбиеден патриоттыққа дейін, этикалық құлдықтан рухани азаттыққа дейін жанды шымырлатар пікірлермен айшықты түрде талдау жасалады. Кітапта позитивизмдік сананың ізі де айқын байқалады. "Мәңгілік қайталаным" идеясы да мұнда өз өрнегін табады.
.jpg)
Қарсы жақты сүю мен аялау оған өз күшіңді көрсету амалы;
қарсы жаққа тиісу, қорлау, залал жеткізу де өз күшіңді
көрсету амалы; сен қайсысын таңдамақшысың? ("Таң Шапағы")
Ф.Ницше бұл кітабында жазған нақылдарының («Таң шапағында» 575 нақыл сөз бар) айтар ойы тұнық, пікір жүйесі байсалды, көркемдік стилі жетілген, оқыған адамға өзгеше сезім сыйлайды. Шығарма бойында оқырманды мәжбүрлеген идеялар аз, ақталулар мен түсіндірулер лайықты мөлшерде. Бұл кітабы оның кемел шағына жеткенінің белгісі болды. «Таң шапағын» алғаш рет ағылшын тіліне аударған J.M. Kennedy оны «психологтарға арналған кітап» деп бағалаған екен.